Ubuntu 18.04k hobekuntza ekarri dio lineako kontuei.
Haren bidez lotzen ahal dugu gure saioa hainbat konturekin besteak beste horien hodeiak, kontaktuak, egutegiak... sinkronizatzeko.
Ikastetxeetan hori bereziki interesgarria da aukera ematen dielako ikasle eta irakasleei gauzak zuzenean gordetzeko hodeian eta hodeitik zuzenean deskargatzeko.
Nola ezartzen da lineako kontu bat:
Sistemaren ezarpenak > Lineako kontuak
Hornitzailea aukeratu
Kontua eta pasahitzarekin identifikatu
Irudian ikus daiteke giltza baten ikonoarekin nire saioa dagoeneko lineako kontu bat daukala Windows Active Directoryn Luberri izanik ikastetxeko domeinuan sartuta dagoelako.
Behin lotura eginda (bat baino gehiago egin daiteke), emandako baimenak murrizten ahal ditugu:
Hodeia (kasu honetan Drive) erabili nahi badugu Dokumentuak eta Fitxategiak aktibo izan behar ditugu. Baimen hauek edozein unetan alda daitezke edo lineako kontua osoa kendu.
Nola sinkronizatu hodeiarekin:
Lineako kontua eginda haren kanpoko unitateak ikusten ahal ditugu: domeinuko pertsonala, IRAKASLEAK, IKASLEAK... eta beste kontuen hodeiak: Drive, Nextcloud, OneDrive...
Irudian ikus daiteke nire posta kontuari lotutako Drive
Kontuak izateko gauzak:
Kanpoko unitate hori ikusteko Internetera konektatuta egon behar da. Ez du lokalean ezer gordetzen. Beraz, argi ibili, internetik gabe dokumenturik ez dugu.
Irekitzen dugunean fitxategiak eta karpetak ikusi arren ez daude ordenagailuan beraz klikatzen dugunean deskargatu eta ireki egiten dira. Mugikorreko sinkronizazioen antzera. Naiz eta hodeia oso kargatuta izan arren ordenagailuaren diskoa ez du betetzen (ireki eta beste karpeta batean gordetzen ez badugu).
Dokumentu edo karpeta bat(zuk) unitate honetan kopiatzean (edo eramatean) zuzenean kargatzen dira hodeira.
Sortutako dokumentuak zuzenean gorde daitezke hodeian.
Zuzenean hodeian gordetzen
Etxean Windows edo Linux baina lineako kontua konfiguratuta ez daukana fitxategi eta karpeta hauek Interneteko hodeian ikusi eta deskargatzea dauka.
Benetako sinkronizazioarekiko aldea:
Benetako sinkronizazioan (Nextcloud bezeroa, Megasync...) karpeta lokal bat sortzen da eta karpeta hori hodeiarekin sinkronizatzen da.
Alde du Internetik gabe ere dokumentuak erabili daitezkeela (Internetera konektatzean sinkronizatzen dira), eta gauzak bi tokitan edukitzea babeskopìa funtzioa betetzen du.
Kontra du informazio hori diskoan tokia betetzen duela eta ordenagailuen arteko sinkronizazio arazoak sor daitezkeela.
Konklusioa:
Ikasleentzat lineako kontua aukerarik interesgarriena (erraza eta praktikoa), irakasleen kasuan norberak ikusi behar du zein sinkronizazio mota interesatzen zaion.
Beste kontu bat da zein hodeia erabili, noren ordenagailuan utziko ditugu gure datuak. USB memoriak dira beste aukera.
Zure GNU/Linux distribuzioa Debian bada edo horretan oinarrituta (Ubuntu, Linux Mint...) hona hemen zein komandoren bidez jakin instalatutako aplikazioak eta haien bertsioak:
dpkg -l
edo
apt list --installed
Zerrendan ez dira agertzen Appimage edo Flatpak bidez instalatutako aplikazioak.
Zure zalantza bakarrik ba da aplikazioaren bertsioa idatzi aplikazioaren izena bukaeran:
dpkg -l aplikazioaren-izena
edo
apt list --installed aplikazioaren-izena
Esate baterako ezagutzek instalatuta dagoen Firefox-en bertsioa:
Avogadro molekulak hiru dimentsiotan (3D) irudikatzeko software libreko aplikazioa da.
Euskaraz dago eta Linux, Windows eta MacOS-en funtzionatzen du.
Ubuntu eta deribatuetan instalatzeko Software-zentrotik egin daiteke edo terminalean hau itsatsita:
sudo apt install avogadro
Programa ahaltsua bada ere DBHko 2. mailatik erabiltzeko modukoa da zeren eta oinarrizko atazak errazak dira. Atomoak zerrenda batetik hautatzen dira eta zerrendan ez badaude taula periodikotik har daitezke. Molekularen ikuspegia hobetu daiteke nabigazio tresnaren bidez.
Instalatu dut Ubuntu 18.04 HP Stream 14 hazbetekoa (Intel Celeron N3060 bi nukleokoa, 4GB RAM eta 32GBeko eMMC memoria).
Windows 10ekin zetorren eta memoria ia erabat beteta.
Ubuntu 18.04 instalatu diot arazorik gabe disko osoa hartuta eta ongi funtzionatzen du pantaila, touchpada, wifia, bozgorailuak... eta datuetarako libre geratu zaizkio 21 GB!
Gnome klasikoa edo Flashback Ubunturen mahaigain arin bat da Gnome 2ren antza duena.
Ubuntu arruntak abiatu berritan 1,3 GB inguruko RAM erabiltzen badu Flashback 1,1 GB (Ubuntu 16.04ren gainean 0,7 GB inguru).
Horregatik Mutterren ordez Metacity erabiltzen duelako edo dena den kontua da sumatzen dela zerbait arinagoa dela jatorrizko Ubuntua baino.
Nola instalatzen da.
Ubuntu 18.04 korritzen ari dela terminalean exekuta ezazu:
sudo apt install gnome-session-flashback
Behin instalatuta berrabiarazi behar duzu ordenagailua eta sartzeko pantailan (sarrera automatikoa jarri baduzu desaktibatu behar duzu behin behinean) hautatu zure erabiltzailea eta Hasi saioaren botoiaren ezkerrean dagoen ezarpenen gurpila sakatu eta hauta ezazu GNOME Flashback (Metacity). Beti duzu aukera Ubuntu arruntera bueltatzeko.
Ezaugarriak
Behin sartzen zarenean honelako pantaila ikusiko duzu:
eta bertan
Aplikazioen menua
Lekuak, zuzenean karpeta batera joateko edo ibilitako azken fitxategiak aukeratzeko.
Sarri erabiltzen diren aplikazioen abiarazleak jar daitezke goiko panelean -aski da menutik arrastatu eta bertan jaregin-.
Goiko panelean appletak erakusten ahal dira panelaren gainean Alt eta eskuin klik panelean:
Era berean panelen propietateak (tamaina, kolorea, autoezkutaketa...) alda daitezke.
Beheko panelak irekita dauden aplikazioak erakusten ditu.
Goiko panelaren sistemaren azpilean aldaketak egin nahi baduzu gnome-tweak eta dconf-editor instalatu (sudo apt install gnome-tweak dconf-editor) eta ireki (Sistemaren tresnak > Hobespenak > Doikuntzak eta Sistemaren tresnak > dconf-editor). Esate baterako azpilean orduaz gain asteko eguna eta data ikusteko eta teklatuaren ES ezkutatzeko:
Oharra:
Ubuntu 20.04 probatu dut eta momentuz ez dabil, Flashback-en ordez Klasikoa abiatzen da eta panelak Alt+Eskuin klik eginda ez du erantzuten. Agian denbora kontua izango da eta konponduko dute.
Gnome 3n oinarrituko Ubuntu 18.04 Gnome klasikoaren funtzionalitatea emateko proposamen bat aurkeztuko dut hemen. Proposamen honen aldaketak docka, alegia aplikazioen kaia, mugitzea eta Gnomeren pare bat gehigarri instalatzea da.
Harira:
1.-Gnome Doikuntzak edo Tweak Tool instalatuko dugu. Haren bidez Gnomeren itxura aldatu eta hedapen edo gehigarriak instalatu ahal izango dugu.
sudo apt install gnome-tweak-tool
2.- Gnome Shellen oinarrizko hedapen edo gehigarriak instalatuko ditugu:
sudo apt install gnome-shell-extensions
puntu honetan ordenagailua berrabiarazi behar duzu.
3.- Hedapenen aktibazioa:
Jarri martxan Gnomeren Doikuntzak (gnome-tweak-tools) terminaletik edo Dash-etik.
Ezkerreko paneleko menuan Goiko barra hautatu eta aktiba ezazu leihoen laburpena izkin beroan (Activities Overview Hot Corner). Honek ezkerreko goiko izkinan punteroa pasatzean aktiboak dauden leihoak erakusten ditu eta ezinbestekoa da instalatu nahi dugun hedapenak funtzionatzeko -ez galdetu zergatik-.
Eta ezkerreko panelean Hedapenak atalera pasa eta aktibatuko ditugu bi hedapen hauek: Applications menu eta Places status indicator. Lehenengoak aplikazioen menua erakusten du eta bigarrenak
4.- Kaia (dock) behera eta txikia. Horrela Gnome klasikoaren leihoen kontrolaren funtzioa eta gehien erabiltzen diren aplikazioen abiarazlea ere izango dugu.
Kaia horrela jartzeko egingo dugu: Ezarpenak ireki
Eta bertan hautatu Dock (aplikazioen kaia) eta kokatu behean (botton) eta txikiagotu zure gustura (icon size). Nik 20 jarri dut.
Iluntzen duenean ordenagailuaren pantailaren argia behar baino indartsuegia, hotzegia izaten da. Horrek, besteak beste, logura uxatu eta begiak nekatu egiten ditu.
Ubuntuk (18.04) aukera ematen du epeltzeko pantailaren koloreak gauez...
... baina ez ematen aukerarik tenperaturaren kolorea erregulatzeko eta, nire ustez, gehiegi apaltzen du tonua.
Gauzak horrela, iluntzean ordenagailua erabiltzeko ohitura baduzu, komeni zaizu F.lux edo antzeko aplikazio bat instalatzea.
F.lux Ubuntu edo deribatuetan instalatzeko hurrenez hurren agindu hauek terminalean itsatsi eta exekutatu:
Gehigarrietan kokatzen da aplikazioa eta lehenengo aldia hobespenak zehaztu beharko ditugu:
f.lux hobespenak
Find your latitude and longitude atalean klikatu eta gure herria zehaztuta emango digu haren latitudea eta longitudea. Haren arabera kalkulatuko du ilunabarraren ordua koloreak ordu horretan aldatzeko.
Markatuko dugu autostart ordenagailua pizteko abiatzeko aplikazioa.
Color temperature probatu -gauez- zure gustuko tonua aukeratzeko.
Horrelakoa da sistemaren erretiluan agertuko den ikurra eta haren aukerak:
Oharra:
2020ko maiatzean Ubuntu 20.04 bertsioan instalatzeko PPAk ez du funtzionatzen. Deb fitxategia deskargatu daiteke Launchpad orritik eta gdebi komandoaren bidez instalatu.
HotShots GNU/Linuxeko pantaila kapturatzaile + editorerik hoberena da nire ustez. Tamalez haren garapena ematen du utzita dagoela. Dena den bada modu erraz samar bat Ubuntu 18.04 eta deribatuetan instalatzeko.
Lehenik eta behi deskargatu deb fitxategia azpiko estekan klikatuta:
Programen artean agertzen ez bada abiarazlea sortuko diogu. Horretarako ireki Gedit edo nahi duzun testu editorea, azpiko testua itsatsi eta gorde izen honekin hotshots.desktop
Gorde duzun karpetan terminala ireki eta kopiatu fitxategi hori abiarazleen karpetara:
sudo cp hotshots.desktop /usr/share/applications/
Hori eginda programen multzoan agertuko da.
Behin abiatzen dugunean haren parametroak zehaztuko ditugu:
Inportantea da azken parametroa, alegia behin argazkia eginda editorea abiaraztea baldin eta HotShots-en editorea erabili nahi badugu.
Programatik irtetean irekita geratzen da eta hainbat mahaigainetan sistemaren erretiluan geratzen da baina Ubunturen mahaigainean ez. Horrek problema bat suposatzen du zeren eta erretiluan ez egonik berriro abiarazten saiatuko gara baina berak esaten du dagoeneko irekita dagoela. Moldatzeko saiatu beharko dugu aplikazioa ez ixten eta, ohartu gabe, interfazea ixten badugu HotShots itxi beharko dugu terminalean hau idatzita: killall hotshots.
Ubuntu 18.04n Nautilus edo Fitxategiak izeneko arakatzailearen hobespenak edo ezarpenak aldatzeko hau egin behar da:
Nautilus abiarazi -normalean dock-ean edo kaian tiraderaren ikonoan klikatuta- edo erakutsi aplikazioak eta Fitxategiak klikatu.
Behin martxan dagoela goiko panelean Fitxategiak izeneko elementu bat agertuko da eta haren eskuinean gezitxo bat. Gezitxoan klikatu eta Hobespenak hauta:
Behin hobespenak irekita gure gustura jartzen ahal dugu. Esate baterako nik nahiago dut karpetak irekitzeko eta fitxategiak ikusteko klik bakarra erabiltzea. Horretarako Portaera fitxa ireki eta bertan duzu Nautilusen bi kliken ordez bakarra erabiltzeko aukera:
Hobespen guztiak ordea ezin dira bertatik kontrolatu. Beste batzuk aldatzeko dconf-editor erabili behar da, esate baterako Zakarrontzira bota-ren ondoan Ezabatu aukera izan nahi badugu terminala ireki, dconf-editor exekutatu eta bertan -lupa klikatuta- nautilus bilatu eta bere ezarpenetan Show-delete-permanently aktibatu:
hartara fitxategi edo karpeta baten laster menua irekitzean zakarrontzira botatzeko aukeraz gain behin betiko ezabatzeko aukera ere agertuko zaigu eta aukera hau interesgarria da batez ere USB memorietan zakarrontzia ez erabiltzeko.
Etxeko Linuxean Mate erabiltzen baduzu jakingo duzu ezarpenak erraz aldatzen direla, zenbait kasutan errazegi. Esate baterako mahaigaineko panela haren gainean eskuin klik aldatu edo ezabatu daiteke eta horrek erabiltzaile ausartentzat -hala nola, ume, gaztetxo eta adinekoak- arazo bat suposa dezake zeren agian ez dute asmatzen aldaketok desegiten.
Panela desblokeatuta -egoera arrunta-
Erabiltzaile baten panela Mate interfazean blokeatzeko bere saioan zaudela ireki terminala eta itsatsi agindu hau:
Hilabeteak dira Asier Sarasuak beste librezaleen laguntzarekin FreeCAD 3D diseinuko programaren euskaratzea burutu zuela baina 0.17 bertsioa kaleratu den arte itxaron behar dugu berau disfrutatzeko.
FreeCAD, Blender bezala, boladan dago besteak beste haren bidez diseinatutako piezak, behin zatitzaile edo slicer softwarearen bidez prozesatu ondoren, hiru dimentsiotan inprimatzen ahal direlako.
Lokalizazio lan honek garrantzia handia du kate asko dituelako eta orain arte gutxi jorratutako esparru bat hartu duelako. Zentzu horretan Asierrek esan duen bezala inportantea da aplikazio hau erabiltzen duzuenok lokalizazioaren kritika eta ekarpenak egitea. Kontuan izan lokalizazio hauek egitean normalean testu inguru zehatza ez dela ikusten eta horretan ibili direnak ez direla adituak materian.
FreeCAD plataforma nagusietan funtzionatzen du. Instalatzeko hemendik deskarga daiteke. Debian, Ubuntu eta deribatuentzat instalatzeko (edo, instalatuta baduzu 0.17ra eguneratzeko) metodorik hoberena terminala da. Bertan hurrenez hurren agindu hauek exekuta itzazu:
Badira salgai hainbat mikroskopio edo lupa digital x60 eta x1000 bider handitzen dutenak eta 8 ledeko argia eta USB konexioa dutenak. Ez dut markarik eta saltzailerik aipatuko baina 18-30€ artean ibiltzen da bere prezioa -euskarriaren arabera, gehien bat-.
Mikroskopio hauek oso interesgarriak dira ikasgelarako oihalen egitura, intsektuak, orbela, ilea, ur-putzuen fauna... Web-kamera dute, beraz ez da lagina xaflatu behar, mikroskopioa urbildu fokatze distantzia doitu arte eta gozatu.
USB bidez konektatzen da ordenagailura eta bertatik hartzen du elikadura elektrikoa. Portatil txiki bati lotuta mendian erabiltzen ahal da ederki asko.
Mikroskopio hauek Microsoft-erako kontrolatzaileak eta aplikazioa ekartzen dute baina Linux-en erabiltzen ahal dira web-kamera ikusteko edota grabatzeko aplikazioen bidez, hala nola:
A.- Cheese edo Guvcview: Nik Guvcview probatu dut eta oso ondo. Ikusi argazkiak zein bideo kapturak egin daitezke.
Guvcview-ren tresnak eta kontrolak ezkerrean eta atzitutako irudia eskuinean.
B- OBS-Studio grabazio eta transmisiorako aplikazioa -informazio gehigarria mezu honetan eta instalazioa web honetan-.
Bideo batez deskribatu dut nola prestatu eszena bat web-kameran oinarrituta eta nola ikusi ordenagailuan pantaila osoan:
Zure ordenagailua portatila bada web-kamera propioa edukiko du eta bideoak deskribatutako prozesuan ekipoarena baztertu eta mikroskopioaren web-kamera hautatu beharko duzu.
Behin OBS-en ezarrita dugula mikroskopioa egiten ahal dugu pantaila argazki arruntak Imp Pant teklaren bidez edo edizio elementuak Ksnip-en bidez. Argazki segidak eginez gero stop motion moduko bideoa egin dezakegu OpenShot-en bidez.
Neurketak egiteko Screen Ruler erabili dezakegu, beti ere proportzioak kalkulatuta.
C- VLC erreproduzigailuarekin pausu hauek emanez: Multimedia > Ireki kapturagailua > Kapturatze modua: Video camera
Bideo-gailuaren izena: portatila bada /dev/video0 ekipoaren webcama izango da eta mikroskopioa /dev/video1
Pantaila beltza ateratzen bada menuan Tresnak > efektuak eta iragazkiak > v4l2 kontrolak > Berrezarri lehenetsiak
Pantaila osora erreproduzitzen ahal dugu, grabatu bideoa (Erreproduzitu > Grabatu) eta fotogramen argazkiak egin (Bideoa > Atera argazkia)
Ikasleek -edo seme-alabek- gauzen eta bizidunen izaera aztertzea bultzatu nahi baduzu gailu oso interesgarriak dira.
Hona hemen Berritzegune Nagusiak mikroskopio-lupa digitala LH-en eta DBH-en erabiltzeko prestatutako hainbat jarduera interesgarri:
Bukatzeko bideo honetan ikus dezakegu honelako lupa digital baten bidez etxean edo ikasgelan nola azter dezakegun mendiko putzu baten bizitza.
Bertan ikusten dugu, erabiltzaile partikular moduan, zein aplikazio ireki behar diren automatikoki saioa hastean. Beste bat gehitzeko esango diogu eta fitxa bat irekiko da non abiarazleari izen bat jarri behar diogun eta iruzkinean, nahi izanez gero, azalpentxo bat jar dezakegun eta, garrantzitsuena, Komandoa atalean zehaztu behar diogun zein aplikazio abiarazi behar den eta, kasu honetan, web orriaren helbidea parametro moduan:
firefox http://ezdakitzer.eus
Gorde eta probatu.
Gustukoa ez baduzu edo, dena denagatik, kendu behar baduzu Abio aplikazioen zerrendan hautatu eta ezabatu.
Otsailaren 1 eta 8an, asteazkenekin,"Linux instalazioa eta administrazioa eskolan" ikastaroa egingo da Irungo Berritzegunean.
Ikastaroa
ikastetxetako IKT arduradunei zuzenduta dago eta helburua da hastea
Linux -zehazki Luberri Ubunturen erremasterizazioa- instalatzeko, kudeatzeko eta
erabilera
zabaltzeko jarraibide, laguntza teknikoa eta irizpideak eskaintzea.
Ikastaroa zazpi ordukoa da bi egunetan banatuta.
Noiz: Otsailaren 1a eta 8an, asteazkenarekin. Ordutegia: goizeko 9:30etatik 13:00etara.
Tokia: Irungo Berritzegunea (Karrika Nagusia 43).
Programa:
Zertarako Linux. Software librearen abantailak.
Linuxen ezaugarri nagusiak.
Ubuntu: Mahaigaina, fitxategien arakatzailea, aplikazio
nagusiak eta formatuen afera.
Luberri erremasterizazioaren ezaugarriak: Windowsen Active
Directoryn integratzea, konpartitutako karpetak eta karpeta
pertsonalak mapeatzea, eta aplikazio nagusiak.
Ikastetxerako distribuzio propioa prestatu eta instalatu.
Ekipoen ezarpenak: wifia, inprimagailuak, IP finkoak...
Domeiniuaren kudeaketa Linuxetik: Terminal Server Renminaren
bidez.
Arbel digitala: Smart
eta beste modeloen instalazioa eta kalibrazioa.
Instalazioen erritmoak eta irizpideak.
Laguntza teknikoa eskuratzeko bideak.
Linux eskolan
posta-zerrenda.
Ikastaroa aurrez aurrekoa da eta laguntzako dokumentazioa Moodle
honetan dago.
Ikastarora gutxienez 4GB duen USB memoria huts bat eraman behar
da. Komeni da ere ikastetxeko portatil bat eramatea lehenengo instalazioa egiteko.
Plaza kopurua: 20.
Izena ematekoIrungo Berritzeguneko web orritik egin daiteke,
eskuineko atalean Prestakuntza ekintzak > Ekintza bilaketa
> Izenburua Linux, edo zuzenean lotura honetan klikatuta.
Izenburu ulergarriak gustatzen zaizkit baina oraingoan ezin izan dut.
Harira. Luberri erremasteriazazioa ikastetxetik ezagutzen baduzu eta etxeko ordenagailuan instalatu nahi eta ezinean bazabiltza hona hemen laguntza txiki bat.
Ordenagailu berrien BIOSa EFI edo UEFI sistema dute. Sistema horrek
Luberri instalazio prozesua UEFI motaren arabera
galarazten omen du "segurtasun" gutxiko sistemak instalatzea. Nire ustez Linuxen instalazioa oztopatzeko trikimailu bat besterik ez da. Edozein modutan orain arte horrelako BIOS zuten ekipoetan Legacy sistemara, alegia aurreko sistemara, aldatzeko aukera zegoen eta, hori eginda, Luberri moduko sistemak instala zitezkeen. Baina azken aldiko ordenagailuetan ikusten ari naiz BIOS batzuk aukera hori kendu dutela eta nahi eta nahiez EFI sistema erabiltzen dutela.
Horrelakoetan Luberri sistema ezin da instalatu -EFI egiaztagiria ez duelako- baina 64 biteko Ubuntu bai. Kasu horretan bazaude irakurri datozen lerroak, bertan saiatuko naiz eta azaltzen nola instala dezakezu Ubuntu eta ondoren Luberriren itxura eta funtzionalitateak gehitu.
Urratsak
1-Ubuntu deskargatu: horretarako web honetara joan, gomendatzen duen 64koa
hautatu eta deskargatuko dugu iso fitxategia (1,5GB). 32biteko sistemak
ez dabil UEFI moduan. Komenigarria da LTS bertsio bat, alegia sustengu
luzeko bertsio bat deskargatzea. Une honetan 16.04.
2- Deskargatutako iso fitxategiarekin abio-USB bat sortuko dugu. Ubuntun Aplikazioak > Sistemaren tresnak > Administrazioa > Abio-disko sortzailea.
3- Windows-en Abio bizkorra desgaituko dugu zeren eta hura aktibatuta zuzenean joaten da Windows-en arrankera CD eta USBak ezagutu gabe.
Windows 10ean: Menuko bilatzailean idatzi Opciones de energia eta bertan
> Elegir el comportamiento de los botones de inicio/apagado > Cambiar configuración acctualmente no
disponible > korritu behera honaino Configuración del apagado eta
bertan Desactivar inicio rápido eta Guardar.
Actualizaciones automáticas komeni da gelditzea. Horretarako sakatu Super+R (edo Windows+R esan beharko nuke oraingoan), idatzi "servides.msc" eta zerbitzuen zerrendan segi beheraino topatzeko Windows Update; bi klik egin eta General fitxan, Tipo de inicio atalean jarri Deshabilitado eta Gorde.
Windowsen gaudela, partizioren bat txikiagotuko dugu Linuxa sartu ahal
izateko. Ekintza hau lehen Ubunturen instalazioan bertan egin zitekeen
baina orain, kasu gehienetan, ezin da egin, beraz instalazioa egin
aurretik, Windowsen bertan txikitu behar dugu partizioren bat Linuxa
sartzeko.
Horretarako: Inicio > Panel de control > Herramientas
administrativas > Configuración del sistema > Almacenamiento >
Administración de discos. Bertan aukeratu zein partizio eta zenbat
txikitu. 4- Ordenagailua berrabiarazi eta BIOS Setup-ean sartuko gara piztu eta sigituan Esc edota F2 tekla sakatuta.
Hemen topatzen ahal dugu gauza desberdinak, dugun BIOSaren arabera.
Oro har egin behar duguna da Segure Boot (abio segurua) desgaitu eta eta abioan USB bidezko abioa lehenetsi.
Hemen azalduko dut nola egin Aptio Setup Utility modeloko BIOS ezarpenetan (Asus-en ekipoek erabiltzen dutena). Zurea beste bat bada gauzak bestela kokatuta egon daitezke. Halakoetan, kontu handiz, proba-errorea.
Abio segurua desgaitzeko: Menuan Security > Secure Boot menu > Secure Boot Disabled moduan jarri.
Ondoren, abio-USBa abio menuan ager dadin, Esc sakatu eta menuko Boot atalera joan. Bertan UEFI edo Legacy aukeratzeri balego Legacy jarri eta Ubunturen ordez zuzenean Luberri instala genezake. Baina deskribatzen dudan kasuan ez du Legacy edo UEFIrik gabeko sistema eskaintzen eta egin behar duguna da Ubunturen abioko diskoa sartu eta Launch CSM aktibatu [Enabled].
CSM edo Compatibility Support Module (CSM) is a component of the UEFI
firmware that provides legacy BIOS compatibility by emulating a BIOS
environment, allowing legacy operating systems and some option ROMs
that do not support UEFI to still be used.
Behin Launch CSM gaituta azpian agertu beharko luke (agian berrabiarazi behar da) abioko lehentasunak (Boot Option Priorities) eta bertan aldatuko dugu Boot Option #1 gure abioko USBa aukeratuz.
5-Ubunturen abio-USBk abiatuko du eta probatzeko aukera edo zuzenean instalatzeko aukera agertuko zaizkigu menuaren goiko aldean. Ez dut azalduko instalazioa. Suposatzen dut badakizula instalatzen. Bi ohartarazpen bakarrik: instalatu baino lehen ordenagailuan dituzun dokumentu, argazki eta abarren kopia egin kanpora, eta, bigarrena, seguru ez bazaude probatu Live moduan gauzek funtzionatzen dutela, batez ere interneteko konexioa.
6- Behin Ubuntu instalatuta, nahi baduzu jakina, Luberri erremasterizazioaren antza emateko jarraibideak datoz orain:
A- Frantziako errepositorio bat jarri, Espainiakoak baino azkarrago funtzionatzen dute. Sistemaren ezarpenak > Softwarea eta eguneratzeak > Deskargatu hemendik eta bertan Frantziako bouyguestelecom hautatzen dut nik. B- Instalazioak eta deinstalazioak. B.1- PPAk ezarri, terminalean hauek exekutatzen: PPA hauek ezarpena aplikazio batzuen instalazioa eta beste batzuen eguneratzea ahalbidetzen du.
sudo apt-add-repository ppa:dhor/myway
sudo add-apt-repository ppa:noobslab/apps
sudo add-apt-repository ppa:danielrichter2007/grub-customizer
sudo add-apt-repository ppa:obsproject/obs-studio
sudo add-apt-repository ppa:jaap.karssenberg/zim
sudo add-apt-repository ppa:mscore-ubuntu/mscore-stable
sudo add-apt-repository ppa:freefilesync/ffs
sudo apt-get update
B.2- Instalazioak, terminalean ondoko segida guztia exekutatuta (aplikazioren bat nahi ez baduzu exekutatu aurretik ezabatu):
B.4 Deskarga behar duten instalazioak: Xmind, Master-pdf-Editor, Open-Sankore, FreeFileSync, Google Earth, Skype, Spotify... aplikazioak euren web orrietatik .deb fitxategia deskargatu ondoren instalatzen dira gdebi-ren bidez. Deskargak karpetara jaitsita terminalean egin behar da:
cd ..Deskargak
sudo gdebi (eta hemen deskargatutako fitxategiaren izena idatzi).
C- Hainbat ezarpen: paneleko hainbat elementu (data, izena...) Luberrin bezala ikusi nahi baduzu sortu behar duzu testu dokumentu bat terminalean hau exekutatuta:
sudo gedit nik_lehenetsitakoak.gschema.override
Azaltzen den orri zurian testu hau itsatsi:
[com.canonical.indicator.datetime]
show-date=true show-day=true
[com.canonical.indicator.keyboard]
visible=false
[com.canonical.indicator.session]
show-real-name-on-panel=true
[org.gnome.desktop.lockdown]
disable-lock-screen=true
[com.ubuntu.update-notifier]
no-show-notifications=true
Gorde karpeta nagusian eta ondoren terminalean hau exekutatu:
sudo mv nik_lehenetsitakoak.gschema.override /usr/share/glib-2.0/schemas/
sudo glib-compile-schemas /usr/share/glib-2.0/schemas/
D- Ohikoa den errore mezu bat ez azaltzeko hau itsatsi terminalean:
sudo gedit /etc/default/apport
eta irekitzen den dokumentuan, bukaeran enable=0 egoerara pasa eta gorde.
E- Harrerako pantaila edo Lightdm-ren konfigurazioa: sartu zarenean ikusi duzu interfazea ez dela klasikoa Ubunturena baizik. Klasikoa -Luberrikoa- nahiago baduzu erabiltzailearen izena jartzen den tokian Ubunturen ikurra agertzen da. Bertan klikatuta pasa alda daiteke klasikora. Nire gomendioa da Compiz aukeratzea.
F- Ikastetxean erabiltzaileak domeinukoak dira baina etxean sortu behar dituzu. Sistemaren ezarpenak > Erabiltzaileen kontuak > desblokeatu erabili ahal izateko eta + ikurra sakatuta sortu lagun, bikote, seme-alaba edo dena delakoentzat erabiltzaile bana. Sortzean bereizi administratzaile baimenak izan behar duten -instalazioak egiteko- eta aktibatu pasahitza emanik. Harrera pantailan bakoitzak erabaki dezake -ikurra klikatuta- Ubuntu, Compiz edo Metacity interfazea nahiago duen.
Honaino iritsi bazara Zorionak Informatika master bat irabazi duzu.
Instalazioa hasi aurretik ordenagailuko informazioa (argazkiak, dokumentuak...) kanpoko unitate batera kopiatzea edo mugitzea komeni da. Badaezpada ere. Instalazioetan partizioak eta formateatzeak egin behar dira eta nahigabeko erruen bidez informazio galerak egon daitezke. Zure ordenagailutik Windows kentzea eta Linuxa bakarrik jarri nahi baduzu informazioa ateratzea ezinbestekoa izango da.
Datuen babeskopia egin eta gero...
1- Ordenagailuari dagokion iso irudia duen fitxategia deskargatu egingo dugu.
2- Irudi horrekin abio-USBa sortuko dugu. USB memoriak gutxienez 4 GBkoa izan behar du eta barruan zerbait badu galduko da prozesuan.
Bereiziko ditugu bi kasu: ordenagailuko BIOSa legacy moduan edo UEFI moduan dagoen.
BIOSa Legacy moduan badago, alegia UEFIrik ez badu edo desaktibatuta badago -ikastetxe publikoetako 2019tik aurreko ordenagailu gehienetan-, abio-USBa Linux bidez sortzen ahal dugu:
Luberri 20.04n: Aplikazioak > Gehigarriak > USB irudi-idazlea
Windows-en hurrengo atalean deskribatzen den bezala.
BIOSa UEFI sistema badu abio-USBak UEFI izaera eduki behar du. Horretarako gutxienez hiru modu daude:
Windowserako Rufus doako aplikazioaren bidez. Horrela sortutako USBak BIOS Legacy sistemetan ere erabili daitezke.
Windows duen ordenagailurik ez baduzu kopiatzen ahal duzu ISOa USBra Askubuntuko mezu honetan azaltzen den bezala.
Lehendik zure ikastetxeko sblive irudia egina baduzu Systemback-en bidez. Irudi hori egin zenuen ordenagailuan sartu USB memoria eta administratzaile rolean Systemback martxan jarri > Live system create > hautatu sblive irudia eta USBa eta Write to target egin. Sistema honek EUFI USBa sortzen du.
3- Windows 10 duten ordenagailuetan Abio bizkorra (arranque rápido) aktibatuta dago. Haren bidez ordenagailuak Windowsa abiatzen du zuzenean USBtik abiatzeko aukerarik eman gabe. Abio bizkor hori desaktibatzeko Windows-en bi eratara egin dezakegu:
Errazena:
Windows > Símbolo del sistema (administrador), eta terminal horretan itsatsi hurrengo hau:
powercfg /h off
Konplikatuena:
Ezkerreko panelean engranajea: Kontrol panela > Hardwarea eta soinua > Energia aukerak, eta bertan
Sakatu Aukeratu itzali eta piztu botoiek zer egiten duten.
Klikatu Aldatu une honetan erabilgarri ez dauden ezarpenak.
Leiho horretan desaktibatuko dugu Abio bizkorra
Berrabiarazi ordenagailua eta...
4- Abiatu ordenagailua abio-USBaren bidez. Horretarako, ordenagailua itzalita dagoela, abio-USBa sartu eta, piztean, abio-menua edo boot menu agertzeko hainbat segundoz F8, F9, F10, F11 eta F12 sakatuko ditugu abio-menua agertu arte (marka bakoitzak F tekla bat erabiltzen du eta batzuk bat ere ez, hauetan Esc edo F2 sakatuta BIOSean sartu eta BOOT atalean boot order atalean USBaren marka hautatu behar da).
Abio menuan aukeratuko dugu USBa (markaren izenaz identifikatuta). USBa bitan agertzen bada, USB eta UEFI USB, horrek esan nahi du instalazioa Legacy moduan edo UEFI moduan egin daitekeela. Seguru aski Windows Legacy moduan instalatuta egongo da, beraz, saiatuko gara Legacy moduan (USBaren marka). Instalazioaren zehar, partizioak esleitzean, ikusten badugu Windowsek boot-efi partizioa dagoela, berrabiarazi eta UEFI USBarekin egingo dugu.
Ikastetxeetan UEFIz instalatu behar diren hainbat marka:
mahaigainekoak: PT, APD...
eramangarriak: Onlife...
Oharra: USB bidez abiatzean ohiko menua agertu beharrean pantaila beltza eta mezu hau agertzen bada: "fgxbeat. C32: not a COM32R image. Boot:". Sakatu TAB eta lerro batean agertuko zaizu menua. Idatzi "live" eta Intro sakatu.
Instalazioa (edozein kasutan)
Instalatu aurretik komeni da erabiliko diren partizioak eginak egotea.
Horregatik, bereziko dugu bi kasu: lehendik Linuxerako partizioak ez
dituzten ordenagailuak eta, aurretik Linux izan dutelako, partizioak
eginak dituzten ordenagailuak.
Systembacken menuan lehenengo bi aukera erabiltzen ohi dira:
Boot Live system
Boot system installer
Lehenengoa erabiliko dugu Luberri probatzeko eta, Linux partiziorik ez badago, partizioak egiteko eta ondoren instalatzeko.
Bigarrena erabiliko dugu behar diren partizioak dituen ekipo batean zuzenean instalazioa egiteko.
Linuxerako partiziorik ez dituen ekipo batean.
Ordenagailuan,
aurretik Linux ez bada egon, instalazioa hasi aurretik sistema berria
kokatzeko partizioak sortzea komeni da. Horretarako
1- abio-USB bidez abiatuta Systemback-ek aurkezten digun menuan lehenengo aukera hautatuko dugu, alegia Boot Live system moduan abiatu.
Aukera honen bidez probatzen ahal dugu Luberri instalatu gabe eta, ongi ez badabil (pantaila ez da ikusten, wifia ez dabil..) edo gustukoa ez badugu itzali eta kito. Aukera hau erabiliko dugu ere instalazioa egiteko behar diren disko-partizioak egiteko baldin eta ordenagailu horrek aurretik ez baditu.
Aplikazio honen bidez tokia egin behar dugu Linuxerako; normalean Windowseko datuen partizioa txikiagotuta.
Windows batzuk C unitatea dute sistemarako eta D datuetarako. Kasu horretan hobe D txikiagotzea. Windows eta datuak partizio bakarrean badaude partizio hori txikiagotuko dugu.
Hainbat
ekipotan -Windows 10 duten hainbatetan- txikiagotu beharreko partizioaren
tamaina ez da ikusten, ezezaguna jartzen du. Horrelako kasuetan
instalaziotik atzera egin eta Windowsetik abiatuta txikituko dugu
partizioa.
Libre geratzen den espazioan honako partizio hauek sortuko ditugu:
100 MBko bat FAT32 bios-uefi abiorako. Partizio hau bakarrik sortuko dugu BIOSa UEFI bada (Erne!, ez erabili eta ez ezabatu beste bios-uefi partizioa, Windows-ena).
4 GB bat Linux-swap formatukoa (RAM memoriaren osagarri lanak egingo dituena).
20 GB inguruko bat eta ext4 formatukoa Linux sistemarako (une honetan ez da zehaztu behar).
geratzen den espazioarekin beste ext4 formatuko partizioa home karpetarako. Bertan erabiltzaileen informazioa eta ezarpenak gordeko dira.
BIOS zaharrenek ez dute usten lau partizio baino gehiago jartzen. Horrelako arazoren bat badugu libratu dugun espazioa hautatuta Hedatua edo Extended motako partizioa sortuko dugu eta haren barrenean sortuko ditugu behar ditugunak.
Partizioak zehaztu ondoren aldaketak aplikatzeko esango diogu Gparted-i tresna barrako Ados edo check ikurra sakatuta.
Partizioak prest daudela instalazioarekin hasiko gara Systemabacken bidez: Aplikazioak > Sistema-konfigurazioa > Systemback eta bertan System install egin.
Hemendik aurrera instalazioa berdina da ordenagailu guztietan. Hurrengo ataleko 2. puntura pasa.
Linuxerako partizioak dituen ekipo batean.
1- Agertzen den menuko bigarren aukera erabiliko dugu: Boot system installer
2- Idatzi administratzaile lokalaren izena -ez domeinukoa-, adminpremialocal adibidez (lehenengo letra maiuskulaz agertuko da). Ondoren izen bera errepikatu (maiuskularik gabe). Administratzaile lokalaren pasahitza. New root password zurian utzi. New hostname eremuan idatzi ekipoaren izena: ikastetxe publikoetan hz edo sk-ren ordez beste letra bat jarri eta ondoren ekipoaren etiketako zenbakia ad. u125368 (inportantea da zeren ekipoak izen desberdinak izan behar ditu Windowsen eta Linuxen) .
3- Orain instalaziorako erabiliko ditugun partizioak zehaztu behar ditugu.
BIOSa UEFI bada, bios-uefi partizioa hautatu (Erne! ez erabili hasierako boot-efi Windowsena baita), Mount Point /uefi/boot aukeratu eta ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
4 GB inguruko Linux swap partizioan Moint Point SWAP aukeratu eta ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
20 GB inguruko Ext 4 partizioan Moint Point / aukeratu, alegia Linux sistema, eta ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
Geratzen den Ext 4 partizioan Moint Point /home aukeratu eta, adi!, erabaki formateatzea ala ez (home partizioa erabilita bazegoen ez formateatu datuak eta ezarpenak mantendu nahi badituzu), ondoren ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
Eskola 2.0ko partizioetan ez ohi dago /home partizioa. Datuak eta sistema partizio berean gordetzen dira eta formateatzean ikasleen fitxategiak galtzen dira.
Next.
Ordenagailua BIOS Legacy badu GRUB2 Auto (automatikoa) jarriko du eta UEFI bada EFI jarriko du.
4- Instalazioa bukatzen denean berrabiarazi ekipoa. Pizten denean Live USBa aterako dugu azkar.
Instalatu ondoren
1- Piztu
2- Ireki saioa zuk jarritako administratzailearen izena eta pasahitza erabiliz.
Ekipoa eramangarria bada wifia konektatuko dugu. Horretarako goiko paneleko erretiluan agertzen den wifiaren abanikoan klikatu, gure wifia aukeratu eta pasahitza sartuko dugu. Luberri 20.04n hori nahikoa da baina 18.04 bertsioan edozein erabiltzailek wifi hori erabili ahal izateko wifiaren ikonoa klika eta Editatu konexioak (Edit connections...) sakatu, hautatu konexioa eta Editatu agindu gurpil horzduna sakatuta...
Orokorra fitxan eman baimena konektatzeko erabiltzaile guztiei.
(Etxerako ordenagailua bada saltatu hurrengo puntuak eta joan Etxerako ordenagailuak atalera)
Ikastetxeak Windows domeinua badu ordenagailua domeinuan sartuko dugu domeinuko erabiltzaileak identifika ditzan:
Script bat jarriko da martxan eta eskatukok ditu:
administratzailearen pasahitza eta, ondoren:
domeinuaren izena, minuskulaz eta luzapenarekin
domeinuaren izena, letrak maiuskulaz eta luzapenik gabe
domeinuko administratzailearen izena eta pasahitza
Inprimagailuak gehitu. Sareko inprimagailu batzuk eta lokal guztiak automatikoki instalatzen dira (inprimagailuen segurtasun politikan jartzen ahal dugu tgikdenak taldekoek ezin inprimatzea). Baten bat falta bada eskuz instala dezakegu.
Behin Luberri ikastetxeko ordenagailu batean instalatuta komeni
da ordenagailu hori prestatu eta ikastetxerako erremasterizazio propio bat egitea. Batetik software egokitzen ahal da (instalazioak, des-instalazioak) eta, batez ere, egokitu behar da zerbitzariko karpeta partekatuen mapeatzea.
1- Sistema abiatzean zure ikastetxeko sareko zerbitzariak konpartitzen
dituen karpetak (EAEko ikastetxe publikoen kasuan: orokorra, irakasleak,
ikasleak, administrazioa...) mapeatzeko
pam_mount.conf.xml fitxategia editatu behar dugu. Horretarako terminalean (Crtl+Alt+T)
agindu hau itsatsi:
sudo xed /etc/security/pam_mount.conf.xml
(Luberri 18.04 arte xed ordez gedit idatzi)
Behin irekitzen denean bilatuko dugu <pam_mount> <!-- Volume definitions -->
eta azpikoaren antzeko testu zati bat agertuko da. Bertan definitzen da nori zer karpetak mapeatu behar zaizkion. Zure ikastetxea EAEko eskola publikoen sarekoa bada aski izango dugu bi elementu agertzen diren toki guztietan aldatzen: batetik domeinua izendatzen duen H013157 izenaren ordez zure ikastetxekoa jarri; bestetik XX.XX.XX.XX agertzen den tokietan zure ikastetxeko zerbitzariaren IPa (EAEko eskola publikoetan 1 zenbakiz bukatzen dena).
Taldeen izenak (tgikdenak, tgirdenak, tgaddenak) minuskulaz idaztea inportantea da.
Aldaketak egin ondoren fitxategia gorde eta itxi editorea.
Berrabiarazi ordenagailua eta probatu erabiltzaile mota guztiek muntatzen dutela dagozkien zerbitzariko karpetak.
2- Wifiak: kendu agertzen direnak eta zure ikastetxekoak jarri eta partekatu. Inprimagailuak: kendu agertzen direnak eta zure ikastetxeko inprimagailu partekatuak instalatu (eta instalatu ondoren ikasleen ekipoetatik kendu) edo ez. Instalazioetan wifiak eta inprimagailuak mantenduko dira.
Orain ekipo hau zure ikastetxeko eredua edo master izango da erremasterizazio baten bidez. Erremasterizazioa egiteko Systemback aplikazioa abiatuko dugu: Aplikazioak > Sistemaren tresnak edo Sistema-konfigurazioa > Systemback.
Menuan Live system createhautatu. Proposatzen dizu irudia /home karpetan gordetzea, ados. Irudiari izena jarri, adibidez, KarrantzaLH_16.04.7, eta Create newsakatu. Minutu batzuetan sblive luzapena duen irudia egina egongo da.
3- Orain zure ikastetxeko ordenagailuetan sortutako irudia instalatzeko behar duzun USBa sortu behar duzu. Bi era daude egiteko:
a- zuzenean Systemback-en bidez Live USBak sortu (era gomendagarria):
a.1- Sartu USBa (gutxienez 4GBekoa, zerbait ba dauka galduko da) eta leihatilan agertzen ez bada sakatu gezi berde borobila.
a.2- Created Lives images leihatilan hautatu sblive irudia, behean USBa eta Write target botoia klikatu. Horrela behar beste USB sortu daitezke. Horrela
sortutako USBak gainera UEFI BIOSa duten ordenagailuetan erabili
daitezke.
b- Aurreko metodoak nolabait
behartzen gaitu ordenagailu hori erabiltzen USBak sortzeko. Irudia beste
ordenagailura eraman nahi baduzu beste ordenagailu horretara iso formatuan eramatea komeni da. Horretarako:
b.1- Systemback-en Live system create fitxan zaudela Created Lives images leihatilan aukeratu sortu berri duzun sblive fitxategia eta Convert to ISO klikatu. ISO irudia sortuko du /home direktorioan.
b.2- Kopiatu iso irudia /home
direktoriotik USB batera -horrek ez du ISO live sortzen- eta USBak
sortzeko erabiliko duzun ordenagailura kopiatu.
b.3- USB live sortzeko egin Aplikazioak
> Sistemaren tresnak > Administrazioa > Abio disko sortzailea.
Horrela sortutako USBa ikastetxeko ordenagailu gehienetan erabili
daiteke baina UEFIa dutenetan ez -esate baterako bigarren hezkuntzako
irakasleen portatil berrietan-. Horietarako sblive bidez sortutakoak
erabili behar dira edo iso irudiarekin Windowseko Rufus bidez
sortutakoak.
Ez ahaztu USBari bertsioaren izena duen pegatina bat jartzen.
Bideo-tutorial hau lagungarria izan daiteke:
Etxerako ordenagailuetan
Luberri erremasterizazioak etxerako ere balio du, hori bai, komeni da domeinuaren intregrazioa eta domeinuko karpeta partekatuak kudeatzen dituzten aplikazioak desinstalatzea, horretarako terminalean:
sudo apt remove pbis-open libpam-mount
Instalazioan zalantza edo arazoren bat baduzu idatzi Luberri posta-zerrendara (luberri@framalistes.org)
