MuseScore software libreko partituren editorearen garatzaileek partiturak paperatik MuseScorera inportatzeko modua ezarri dute; gutxi gora behera testurako OCR edo testuen errekonozimendu optikoaren parekoa; hau da, partituren errekonozimendu optikoa.
MuseScore taldeak partiturak hodeian gordetzeko eta partekatzeko musescore.com web orria sortu zuten eta bertan funtzionalitate berri hau jarri dute:PDF Converter.
Ikus dezagun zeintzuk diren prozesuaren urratsak:
1- Paperezko partitura eskaneatu eta PDF formatuan gorde. Nik proba egin dut argazkia aterata eta emaitza ez da ona izan.
2- Sartu musescore.com orrian; lehenengo aldia bada erregistratu zaitez (Sing in > Create new account) , eta sartu (log in).
4- Minutu baten inguruko prozesamenduaren ondoren deskargatzeko aukera emango digu mscz formatuarekin. Fitxategi hori entzun eta editatzeko MuseScore doako aplikazioa erabiliko dugu. Hemen duzu MuseScoreren gaineko informazioa.
Dokumentu luzeetan nabigatzaileak toki batetik besterako jauziak nabarmen errazten du.
Orri zehatz batera joateko klika dezakegu egora barraren ezker aldean, gauden orria adierazten duen zatian (1) eta nabigatzailea irekiko da, haren goiko aldean (2) orriaren zenbakia idatzita jauzi egingo da horra.
Behin orri horretan gaudela oso tresna interesgarria da nabigatzailean, orrialde zenbakiaren ezker aldean (3), orria aurrera eta atzera egiteko botoiak.
Elkartearen helburu nagusia software euskaratzea eta euskarazko softwarearen erabilera bultzatzea, batez ere software librea (edo esan beharko nuke software librea bultzatzea, batez ere euskaraz?). Berdin du.
Partaideak aktibatzeko eta partaide berriak erakartzeko ekimen honen bidez hilabetero proiektu bat proposatuko da proiektu honi bultzada bat emateko.
Urriko proiektua Osmand Phrases da. Osmand mugikor eta tabletetan Open Street Maps-en oinarritutako informazioa eta nabigazioa eskaintzen duen aplikazioa euskaraz dago baina haren parte den Phrases atalean oraindik euskaratzeko lan mardula dago.
Parte hartzea erraza da. Informazio gehiago nahi baduzu mezu honetan dago, bai eta parte hartzeko modua eta aholkuak.
Pride, Galesen kokatua, LGTB eta langile mugimenduen arteko gorabeherak jorratzen duen 2014ko filma interesgarria da. Institutuetan LGTB gaia lantzeko ikasleekin ikusten ohi den filma izanik pozgarria da Arantzak euskarazko azpitituluak osatu eta Azpitituluak.com web orriaren bidez eskaini izana.
Horrek aukera ematen du jatorrizko bertsioa ikusteko euskarazko azpititulurekin. Horretarako lehen aipatutako web orritik rar formatuko fitxategia deskargatu, bertatik srt formatuko azpitituluak erauzi eta DVD edo dena delako iturria VLC, Totem edo bestelako erreproduzigailuarekin ireki eta zehaztuko diogu azpitituluen fitxategia non eta zein den.
VLC erreproduzigailuan azpitituluen fitxategiaren kokalekua markatzeko bidea
Instalazioa hasi aurretik ordenagailuko informazioa (argazkiak, dokumentuak...) kanpoko unitate batera kopiatzea edo mugitzea komeni da. Badaezpada ere. Instalazioetan partizioak eta formateatzeak egin behar dira eta nahigabeko erruen bidez informazio galerak egon daitezke. Zure ordenagailutik Windows kentzea eta Linuxa bakarrik jarri nahi baduzu informazioa ateratzea ezinbestekoa izango da.
Datuen babeskopia egin eta gero...
1- Ordenagailuari dagokion iso irudia duen fitxategia deskargatu egingo dugu.
2- Irudi horrekin abio-USBa sortuko dugu. USB memoriak gutxienez 4 GBkoa izan behar du eta barruan zerbait badu galduko da prozesuan.
Bereiziko ditugu bi kasu: ordenagailuko BIOSa legacy moduan edo UEFI moduan dagoen.
BIOSa Legacy moduan badago, alegia UEFIrik ez badu edo desaktibatuta badago -ikastetxe publikoetako 2019tik aurreko ordenagailu gehienetan-, abio-USBa Linux bidez sortzen ahal dugu:
Luberri 20.04n: Aplikazioak > Gehigarriak > USB irudi-idazlea
Windows-en hurrengo atalean deskribatzen den bezala.
BIOSa UEFI sistema badu abio-USBak UEFI izaera eduki behar du. Horretarako gutxienez hiru modu daude:
Windowserako Rufus doako aplikazioaren bidez. Horrela sortutako USBak BIOS Legacy sistemetan ere erabili daitezke.
Windows duen ordenagailurik ez baduzu kopiatzen ahal duzu ISOa USBra Askubuntuko mezu honetan azaltzen den bezala.
Lehendik zure ikastetxeko sblive irudia egina baduzu Systemback-en bidez. Irudi hori egin zenuen ordenagailuan sartu USB memoria eta administratzaile rolean Systemback martxan jarri > Live system create > hautatu sblive irudia eta USBa eta Write to target egin. Sistema honek EUFI USBa sortzen du.
3- Windows 10 duten ordenagailuetan Abio bizkorra (arranque rápido) aktibatuta dago. Haren bidez ordenagailuak Windowsa abiatzen du zuzenean USBtik abiatzeko aukerarik eman gabe. Abio bizkor hori desaktibatzeko Windows-en bi eratara egin dezakegu:
Errazena:
Windows > Símbolo del sistema (administrador), eta terminal horretan itsatsi hurrengo hau:
powercfg /h off
Konplikatuena:
Ezkerreko panelean engranajea: Kontrol panela > Hardwarea eta soinua > Energia aukerak, eta bertan
Sakatu Aukeratu itzali eta piztu botoiek zer egiten duten.
Klikatu Aldatu une honetan erabilgarri ez dauden ezarpenak.
Leiho horretan desaktibatuko dugu Abio bizkorra
Berrabiarazi ordenagailua eta...
4- Abiatu ordenagailua abio-USBaren bidez. Horretarako, ordenagailua itzalita dagoela, abio-USBa sartu eta, piztean, abio-menua edo boot menu agertzeko hainbat segundoz F8, F9, F10, F11 eta F12 sakatuko ditugu abio-menua agertu arte (marka bakoitzak F tekla bat erabiltzen du eta batzuk bat ere ez, hauetan Esc edo F2 sakatuta BIOSean sartu eta BOOT atalean boot order atalean USBaren marka hautatu behar da).
Abio menuan aukeratuko dugu USBa (markaren izenaz identifikatuta). USBa bitan agertzen bada, USB eta UEFI USB, horrek esan nahi du instalazioa Legacy moduan edo UEFI moduan egin daitekeela. Seguru aski Windows Legacy moduan instalatuta egongo da, beraz, saiatuko gara Legacy moduan (USBaren marka). Instalazioaren zehar, partizioak esleitzean, ikusten badugu Windowsek boot-efi partizioa dagoela, berrabiarazi eta UEFI USBarekin egingo dugu.
Ikastetxeetan UEFIz instalatu behar diren hainbat marka:
mahaigainekoak: PT, APD...
eramangarriak: Onlife...
Oharra: USB bidez abiatzean ohiko menua agertu beharrean pantaila beltza eta mezu hau agertzen bada: "fgxbeat. C32: not a COM32R image. Boot:". Sakatu TAB eta lerro batean agertuko zaizu menua. Idatzi "live" eta Intro sakatu.
Instalazioa (edozein kasutan)
Instalatu aurretik komeni da erabiliko diren partizioak eginak egotea.
Horregatik, bereziko dugu bi kasu: lehendik Linuxerako partizioak ez
dituzten ordenagailuak eta, aurretik Linux izan dutelako, partizioak
eginak dituzten ordenagailuak.
Systembacken menuan lehenengo bi aukera erabiltzen ohi dira:
Boot Live system
Boot system installer
Lehenengoa erabiliko dugu Luberri probatzeko eta, Linux partiziorik ez badago, partizioak egiteko eta ondoren instalatzeko.
Bigarrena erabiliko dugu behar diren partizioak dituen ekipo batean zuzenean instalazioa egiteko.
Linuxerako partiziorik ez dituen ekipo batean.
Ordenagailuan,
aurretik Linux ez bada egon, instalazioa hasi aurretik sistema berria
kokatzeko partizioak sortzea komeni da. Horretarako
1- abio-USB bidez abiatuta Systemback-ek aurkezten digun menuan lehenengo aukera hautatuko dugu, alegia Boot Live system moduan abiatu.
Aukera honen bidez probatzen ahal dugu Luberri instalatu gabe eta, ongi ez badabil (pantaila ez da ikusten, wifia ez dabil..) edo gustukoa ez badugu itzali eta kito. Aukera hau erabiliko dugu ere instalazioa egiteko behar diren disko-partizioak egiteko baldin eta ordenagailu horrek aurretik ez baditu.
Aplikazio honen bidez tokia egin behar dugu Linuxerako; normalean Windowseko datuen partizioa txikiagotuta.
Windows batzuk C unitatea dute sistemarako eta D datuetarako. Kasu horretan hobe D txikiagotzea. Windows eta datuak partizio bakarrean badaude partizio hori txikiagotuko dugu.
Hainbat
ekipotan -Windows 10 duten hainbatetan- txikiagotu beharreko partizioaren
tamaina ez da ikusten, ezezaguna jartzen du. Horrelako kasuetan
instalaziotik atzera egin eta Windowsetik abiatuta txikituko dugu
partizioa.
Libre geratzen den espazioan honako partizio hauek sortuko ditugu:
100 MBko bat FAT32 bios-uefi abiorako. Partizio hau bakarrik sortuko dugu BIOSa UEFI bada (Erne!, ez erabili eta ez ezabatu beste bios-uefi partizioa, Windows-ena).
4 GB bat Linux-swap formatukoa (RAM memoriaren osagarri lanak egingo dituena).
20 GB inguruko bat eta ext4 formatukoa Linux sistemarako (une honetan ez da zehaztu behar).
geratzen den espazioarekin beste ext4 formatuko partizioa home karpetarako. Bertan erabiltzaileen informazioa eta ezarpenak gordeko dira.
BIOS zaharrenek ez dute usten lau partizio baino gehiago jartzen. Horrelako arazoren bat badugu libratu dugun espazioa hautatuta Hedatua edo Extended motako partizioa sortuko dugu eta haren barrenean sortuko ditugu behar ditugunak.
Partizioak zehaztu ondoren aldaketak aplikatzeko esango diogu Gparted-i tresna barrako Ados edo check ikurra sakatuta.
Partizioak prest daudela instalazioarekin hasiko gara Systemabacken bidez: Aplikazioak > Sistema-konfigurazioa > Systemback eta bertan System install egin.
Hemendik aurrera instalazioa berdina da ordenagailu guztietan. Hurrengo ataleko 2. puntura pasa.
Linuxerako partizioak dituen ekipo batean.
1- Agertzen den menuko bigarren aukera erabiliko dugu: Boot system installer
2- Idatzi administratzaile lokalaren izena -ez domeinukoa-, adminpremialocal adibidez (lehenengo letra maiuskulaz agertuko da). Ondoren izen bera errepikatu (maiuskularik gabe). Administratzaile lokalaren pasahitza. New root password zurian utzi. New hostname eremuan idatzi ekipoaren izena: ikastetxe publikoetan hz edo sk-ren ordez beste letra bat jarri eta ondoren ekipoaren etiketako zenbakia ad. u125368 (inportantea da zeren ekipoak izen desberdinak izan behar ditu Windowsen eta Linuxen) .
3- Orain instalaziorako erabiliko ditugun partizioak zehaztu behar ditugu.
BIOSa UEFI bada, bios-uefi partizioa hautatu (Erne! ez erabili hasierako boot-efi Windowsena baita), Mount Point /uefi/boot aukeratu eta ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
4 GB inguruko Linux swap partizioan Moint Point SWAP aukeratu eta ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
20 GB inguruko Ext 4 partizioan Moint Point / aukeratu, alegia Linux sistema, eta ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
Geratzen den Ext 4 partizioan Moint Point /home aukeratu eta, adi!, erabaki formateatzea ala ez (home partizioa erabilita bazegoen ez formateatu datuak eta ezarpenak mantendu nahi badituzu), ondoren ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
Eskola 2.0ko partizioetan ez ohi dago /home partizioa. Datuak eta sistema partizio berean gordetzen dira eta formateatzean ikasleen fitxategiak galtzen dira.
Next.
Ordenagailua BIOS Legacy badu GRUB2 Auto (automatikoa) jarriko du eta UEFI bada EFI jarriko du.
4- Instalazioa bukatzen denean berrabiarazi ekipoa. Pizten denean Live USBa aterako dugu azkar.
Instalatu ondoren
1- Piztu
2- Ireki saioa zuk jarritako administratzailearen izena eta pasahitza erabiliz.
Ekipoa eramangarria bada wifia konektatuko dugu. Horretarako goiko paneleko erretiluan agertzen den wifiaren abanikoan klikatu, gure wifia aukeratu eta pasahitza sartuko dugu. Luberri 20.04n hori nahikoa da baina 18.04 bertsioan edozein erabiltzailek wifi hori erabili ahal izateko wifiaren ikonoa klika eta Editatu konexioak (Edit connections...) sakatu, hautatu konexioa eta Editatu agindu gurpil horzduna sakatuta...
Orokorra fitxan eman baimena konektatzeko erabiltzaile guztiei.
(Etxerako ordenagailua bada saltatu hurrengo puntuak eta joan Etxerako ordenagailuak atalera)
Ikastetxeak Windows domeinua badu ordenagailua domeinuan sartuko dugu domeinuko erabiltzaileak identifika ditzan:
Script bat jarriko da martxan eta eskatukok ditu:
administratzailearen pasahitza eta, ondoren:
domeinuaren izena, minuskulaz eta luzapenarekin
domeinuaren izena, letrak maiuskulaz eta luzapenik gabe
domeinuko administratzailearen izena eta pasahitza
Inprimagailuak gehitu. Sareko inprimagailu batzuk eta lokal guztiak automatikoki instalatzen dira (inprimagailuen segurtasun politikan jartzen ahal dugu tgikdenak taldekoek ezin inprimatzea). Baten bat falta bada eskuz instala dezakegu.
Behin Luberri ikastetxeko ordenagailu batean instalatuta komeni
da ordenagailu hori prestatu eta ikastetxerako erremasterizazio propio bat egitea. Batetik software egokitzen ahal da (instalazioak, des-instalazioak) eta, batez ere, egokitu behar da zerbitzariko karpeta partekatuen mapeatzea.
1- Sistema abiatzean zure ikastetxeko sareko zerbitzariak konpartitzen
dituen karpetak (EAEko ikastetxe publikoen kasuan: orokorra, irakasleak,
ikasleak, administrazioa...) mapeatzeko
pam_mount.conf.xml fitxategia editatu behar dugu. Horretarako terminalean (Crtl+Alt+T)
agindu hau itsatsi:
sudo xed /etc/security/pam_mount.conf.xml
(Luberri 18.04 arte xed ordez gedit idatzi)
Behin irekitzen denean bilatuko dugu <pam_mount> <!-- Volume definitions -->
eta azpikoaren antzeko testu zati bat agertuko da. Bertan definitzen da nori zer karpetak mapeatu behar zaizkion. Zure ikastetxea EAEko eskola publikoen sarekoa bada aski izango dugu bi elementu agertzen diren toki guztietan aldatzen: batetik domeinua izendatzen duen H013157 izenaren ordez zure ikastetxekoa jarri; bestetik XX.XX.XX.XX agertzen den tokietan zure ikastetxeko zerbitzariaren IPa (EAEko eskola publikoetan 1 zenbakiz bukatzen dena).
Taldeen izenak (tgikdenak, tgirdenak, tgaddenak) minuskulaz idaztea inportantea da.
Aldaketak egin ondoren fitxategia gorde eta itxi editorea.
Berrabiarazi ordenagailua eta probatu erabiltzaile mota guztiek muntatzen dutela dagozkien zerbitzariko karpetak.
2- Wifiak: kendu agertzen direnak eta zure ikastetxekoak jarri eta partekatu. Inprimagailuak: kendu agertzen direnak eta zure ikastetxeko inprimagailu partekatuak instalatu (eta instalatu ondoren ikasleen ekipoetatik kendu) edo ez. Instalazioetan wifiak eta inprimagailuak mantenduko dira.
Orain ekipo hau zure ikastetxeko eredua edo master izango da erremasterizazio baten bidez. Erremasterizazioa egiteko Systemback aplikazioa abiatuko dugu: Aplikazioak > Sistemaren tresnak edo Sistema-konfigurazioa > Systemback.
Menuan Live system createhautatu. Proposatzen dizu irudia /home karpetan gordetzea, ados. Irudiari izena jarri, adibidez, KarrantzaLH_16.04.7, eta Create newsakatu. Minutu batzuetan sblive luzapena duen irudia egina egongo da.
3- Orain zure ikastetxeko ordenagailuetan sortutako irudia instalatzeko behar duzun USBa sortu behar duzu. Bi era daude egiteko:
a- zuzenean Systemback-en bidez Live USBak sortu (era gomendagarria):
a.1- Sartu USBa (gutxienez 4GBekoa, zerbait ba dauka galduko da) eta leihatilan agertzen ez bada sakatu gezi berde borobila.
a.2- Created Lives images leihatilan hautatu sblive irudia, behean USBa eta Write target botoia klikatu. Horrela behar beste USB sortu daitezke. Horrela
sortutako USBak gainera UEFI BIOSa duten ordenagailuetan erabili
daitezke.
b- Aurreko metodoak nolabait
behartzen gaitu ordenagailu hori erabiltzen USBak sortzeko. Irudia beste
ordenagailura eraman nahi baduzu beste ordenagailu horretara iso formatuan eramatea komeni da. Horretarako:
b.1- Systemback-en Live system create fitxan zaudela Created Lives images leihatilan aukeratu sortu berri duzun sblive fitxategia eta Convert to ISO klikatu. ISO irudia sortuko du /home direktorioan.
b.2- Kopiatu iso irudia /home
direktoriotik USB batera -horrek ez du ISO live sortzen- eta USBak
sortzeko erabiliko duzun ordenagailura kopiatu.
b.3- USB live sortzeko egin Aplikazioak
> Sistemaren tresnak > Administrazioa > Abio disko sortzailea.
Horrela sortutako USBa ikastetxeko ordenagailu gehienetan erabili
daiteke baina UEFIa dutenetan ez -esate baterako bigarren hezkuntzako
irakasleen portatil berrietan-. Horietarako sblive bidez sortutakoak
erabili behar dira edo iso irudiarekin Windowseko Rufus bidez
sortutakoak.
Ez ahaztu USBari bertsioaren izena duen pegatina bat jartzen.
Bideo-tutorial hau lagungarria izan daiteke:
Etxerako ordenagailuetan
Luberri erremasterizazioak etxerako ere balio du, hori bai, komeni da domeinuaren intregrazioa eta domeinuko karpeta partekatuak kudeatzen dituzten aplikazioak desinstalatzea, horretarako terminalean:
sudo apt remove pbis-open libpam-mount
Instalazioan zalantza edo arazoren bat baduzu idatzi Luberri posta-zerrendara (luberri@framalistes.org)
Hainbat aldaketa ekarri ditu (ikusi denak) baina bat nabarmentzeko modukoa:
irakurtzeko ikuspegian hobekuntzak egin dituzte.
Irakurtzeko ikuspegia helbide barraren ezker aldean agertzen da, hainbat web orritan eta testuaren irakurketa errazten du:
Ondoko irudietan ikus ditzakegu orri baten ikuspegi arrunta eta orri beraren irakurtzeko ikuspegia, non zutabeak, irudiak eta irakurketa oztopatzen duten elementu guztiak ezkutatzen diren.
49 bertsioan irakurtzeko ikuspegiaren menuaren aukerak zabaldu dituzte. Orain fondo zuria edo beltza eta letraren tamainaz gain testu-zutabearen zabalera eta lerroarteko espazioa ere moldatzeko aukera izango dugu.
Horretaz gain testua entzuteko aukera gehitu diote. Bertan hizkuntza eta irakurketaren abiadura egokitu daitezke.
Irakurtzeko ikuspegiaren testu aukerak
Erabiltzen duen TTSa R2D2 errobota baino askoz argiagoa ez da eta euskara ez da ageri aukerako hizkuntzen artean baina atzerriko testuak irakurtzeko interesgarria izan daiteke, batez ere hizkuntzak ikasten dabilenarentzat.
Euskarazko testuak irakurtzeko ordea Irakurle digitala gehigarria erabiltzea dago aukeran, web orri guztietan erabili daiteke eta TTSaren kalitatea Irakurtzeko ikuspegiarena baino askoz hobea da.
Irakurtzeko ikuspegiaren TTS aukerak
Irakurtzeko ikuspegi hau irakasleek kontuan hartzeko modukoa da bai eurek testuak irakurtzeko, arbel digitaletan erakusteko eta bai ikasleei gomendatzeko, izan ere Internet da gaur egun edukien iturri garrantzitsu bat gure ikasgeletan. Kontuan izan behar da ere irakurtzeko ikuspegi hau bereziki interesgarria dela ikusteko edo irakurtzeko zailtasunak -dislexia- dituzten ikasleentzat.
