Nola instalatu Luberri etxeko ordenagailuak Legacy-rik gabeko UEFia badu.

Izenburu ulergarriak gustatzen zaizkit baina oraingoan ezin izan dut.
Harira. Luberri erremasteriazazioa ikastetxetik ezagutzen baduzu eta etxeko ordenagailuan instalatu nahi eta ezinean bazabiltza hona hemen laguntza txiki bat.

Ordenagailu berrien BIOSa EFI edo UEFI sistema dute. Sistema horrek

Luberri instalazio prozesua UEFI motaren arabera

galarazten omen du "segurtasun" gutxiko sistemak instalatzea. Nire ustez Linuxen instalazioa oztopatzeko trikimailu bat besterik ez da. Edozein modutan orain arte horrelako BIOS zuten ekipoetan Legacy sistemara, alegia aurreko sistemara, aldatzeko aukera zegoen eta, hori eginda, Luberri moduko sistemak instala zitezkeen. Baina azken aldiko ordenagailuetan ikusten ari naiz BIOS batzuk aukera hori kendu dutela eta nahi eta nahiez EFI sistema erabiltzen dutela.
Horrelakoetan Luberri sistema ezin da instalatu -EFI egiaztagiria ez duelako- baina 64 biteko Ubuntu bai. Kasu horretan bazaude irakurri  datozen lerroak, bertan saiatuko naiz eta azaltzen nola instala dezakezu Ubuntu eta ondoren Luberriren itxura eta funtzionalitateak gehitu.

Urratsak

1-  Ubuntu deskargatu: horretarako web honetara joan, gomendatzen duen 64koa hautatu eta deskargatuko dugu iso fitxategia (1,5GB). 32biteko sistemak ez  dabil UEFI moduan. Komenigarria da LTS bertsio bat, alegia sustengu luzeko bertsio bat  deskargatzea. Une honetan 16.04.

2- Deskargatutako iso fitxategiarekin abio-USB bat sortuko dugu. Ubuntun Aplikazioak > Sistemaren tresnak > Administrazioa > Abio-disko sortzailea.

3- Windows-en Abio bizkorra desgaituko dugu zeren eta hura aktibatuta zuzenean joaten da Windows-en arrankera CD eta USBak ezagutu gabe.

Windows 10ean: Menuko bilatzailean idatzi Opciones de energia eta bertan > Elegir el comportamiento de los botones de inicio/apagado > Cambiar configuración acctualmente no disponible > korritu behera honaino Configuración del apagado eta bertan Desactivar inicio rápido eta Guardar.

Actualizaciones automáticas komeni da gelditzea. Horretarako sakatu Super+R (edo Windows+R esan beharko nuke oraingoan), idatzi "servides.msc" eta zerbitzuen zerrendan segi beheraino topatzeko Windows Update; bi klik egin eta General fitxan, Tipo de inicio atalean jarri Deshabilitado eta Gorde.

Windowsen gaudela, partizioren bat txikiagotuko dugu Linuxa sartu ahal

izateko. Ekintza hau lehen Ubunturen instalazioan bertan egin zitekeen baina orain, kasu gehienetan, ezin da egin, beraz instalazioa egin aurretik, Windowsen bertan txikitu behar dugu partizioren bat Linuxa sartzeko.
Horretarako: Inicio > Panel de control > Herramientas administrativas > Configuración del sistema > Almacenamiento > Administración de discos. Bertan aukeratu zein partizio eta zenbat txikitu.
4- Ordenagailua berrabiarazi eta BIOS Setup-ean sartuko gara piztu eta sigituan Esc edota F2 tekla sakatuta.
Hemen topatzen ahal dugu gauza desberdinak, dugun BIOSaren arabera.
Oro har egin behar duguna da Segure Boot (abio segurua) desgaitu eta eta abioan USB bidezko abioa lehenetsi.

Hemen  azalduko dut nola egin Aptio Setup Utility modeloko BIOS ezarpenetan (Asus-en ekipoek erabiltzen dutena). Zurea beste bat bada gauzak bestela kokatuta egon daitezke. Halakoetan, kontu handiz, proba-errorea.

Abio segurua desgaitzeko: Menuan Security > Secure Boot menu > Secure Boot Disabled moduan jarri.

Ondoren, abio-USBa abio menuan ager dadin, Esc sakatu eta menuko Boot atalera joan. Bertan UEFI edo Legacy aukeratzeri balego Legacy jarri eta Ubunturen ordez zuzenean Luberri instala genezake. Baina deskribatzen dudan kasuan ez du Legacy edo UEFIrik gabeko sistema eskaintzen eta egin behar duguna da Ubunturen abioko diskoa sartu eta Launch CSM aktibatu [Enabled].

CSM edo Compatibility Support Module (CSM) is a component of the UEFI firmware that provides legacy BIOS compatibility by emulating a BIOS environment, allowing legacy operating systems and some option ROMs that do not support UEFI to still be used.

Behin Launch CSM gaituta azpian agertu beharko luke (agian berrabiarazi behar da) abioko lehentasunak (Boot Option Priorities) eta bertan aldatuko dugu Boot Option #1 gure abioko USBa aukeratuz.

5- Ubunturen abio-USBk abiatuko du eta probatzeko aukera edo zuzenean instalatzeko aukera agertuko zaizkigu menuaren goiko aldean. Ez dut azalduko instalazioa. Suposatzen dut badakizula instalatzen. Bi ohartarazpen bakarrik: instalatu baino lehen ordenagailuan dituzun dokumentu, argazki eta abarren kopia egin kanpora, eta, bigarrena, seguru ez bazaude probatu Live moduan gauzek funtzionatzen dutela, batez ere interneteko konexioa.

6- Behin Ubuntu instalatuta, nahi baduzu jakina, Luberri erremasterizazioaren antza emateko jarraibideak datoz orain:

A- Frantziako errepositorio bat jarri, Espainiakoak baino azkarrago funtzionatzen dute. Sistemaren ezarpenak > Softwarea eta eguneratzeak > Deskargatu hemendik eta bertan Frantziako bouyguestelecom hautatzen dut nik.
B- Instalazioak eta deinstalazioak.
B.1- PPAk ezarri, terminalean hauek exekutatzen:
PPA hauek ezarpena aplikazio batzuen instalazioa eta beste batzuen eguneratzea ahalbidetzen du.
sudo apt-add-repository ppa:dhor/myway
sudo add-apt-repository ppa:noobslab/apps
sudo add-apt-repository ppa:danielrichter2007/grub-customizer
sudo add-apt-repository ppa:obsproject/obs-studio
sudo add-apt-repository ppa:jaap.karssenberg/zim
sudo add-apt-repository ppa:mscore-ubuntu/mscore-stable
sudo add-apt-repository ppa:freefilesync/ffs
sudo apt-get update

B.2- Instalazioak, terminalean ondoko segida guztia exekutatuta (aplikazioren bat nahi ez baduzu exekutatu aurretik ezabatu):

sudo apt-get  install numlockx gnome-session-flashback gdebi dconf-tools ubuntu-restricted-extras gthumb geogebra gconf-editor compizconfig-settings-manager compiz-plugins  musescore scratch gimp freecad myspell-es owncloud-client hotshots curlew audacity lame ubiquity-frontend-gtk stellarium gcompris kolourpaint4 gparted inkscape grub-customizer ktouch kdenlive chromium-browser acetoneiso obs-studio synaptic libdvd-pkg sweethome3d screenkey brasero default-jre default-jdk icedtea-plugin systemback viking pitivi zim

 B.3 Des-instalazioak (zure gustuen arabera) terminalean hau itsatsita:

sudo apt-get remove --purge shotwell cheese webbrowser-app evolution-data-server rhythmbox

B.4 Deskarga behar duten instalazioak: Xmind, Master-pdf-Editor, Open-Sankore, FreeFileSync, Google Earth, Skype, Spotify... aplikazioak euren web orrietatik .deb fitxategia deskargatu ondoren instalatzen dira gdebi-ren bidez. Deskargak karpetara jaitsita terminalean egin behar da:
cd ..Deskargak
sudo gdebi  (eta hemen deskargatutako fitxategiaren izena idatzi).

C- Hainbat ezarpen: paneleko hainbat elementu (data, izena...) Luberrin bezala ikusi nahi baduzu sortu behar duzu testu dokumentu bat terminalean hau exekutatuta:

sudo gedit nik_lehenetsitakoak.gschema.override

Azaltzen den orri zurian testu hau itsatsi:

[com.canonical.indicator.datetime]

show-date=true
show-day=true

[com.canonical.indicator.keyboard]

visible=false

[com.canonical.indicator.session]

show-real-name-on-panel=true

[org.gnome.desktop.lockdown]

disable-lock-screen=true

[com.ubuntu.update-notifier]

no-show-notifications=true

Gorde karpeta nagusian eta ondoren terminalean hau exekutatu:
sudo mv nik_lehenetsitakoak.gschema.override /usr/share/glib-2.0/schemas/
sudo glib-compile-schemas /usr/share/glib-2.0/schemas/

D- Ohikoa den errore mezu bat ez azaltzeko hau itsatsi terminalean:

 sudo gedit /etc/default/apport

eta irekitzen den dokumentuan, bukaeran enable=0 egoerara pasa eta gorde.

E- Harrerako pantaila edo Lightdm-ren konfigurazioa: sartu zarenean ikusi duzu interfazea ez dela klasikoa Ubunturena baizik. Klasikoa -Luberrikoa- nahiago baduzu erabiltzailearen izena jartzen den tokian Ubunturen ikurra agertzen da. Bertan klikatuta pasa alda daiteke klasikora. Nire gomendioa da Compiz aukeratzea.


F- Ikastetxean erabiltzaileak domeinukoak dira baina etxean sortu behar dituzu. Sistemaren ezarpenak > Erabiltzaileen kontuak > desblokeatu erabili ahal izateko eta + ikurra sakatuta sortu lagun, bikote, seme-alaba edo dena delakoentzat erabiltzaile bana. Sortzean bereizi administratzaile baimenak izan behar duten -instalazioak egiteko- eta aktibatu pasahitza emanik. Harrera pantailan bakoitzak erabaki dezake -ikurra klikatuta- Ubuntu, Compiz edo Metacity interfazea nahiago duen.


Honaino iritsi bazara Zorionak Informatika master bat irabazi duzu.

    

Luberri 16.04 eta Asus PC Eee matxinsaltoen wifia

Luberri_16.04rekin Asus PC Eee matxinsaltoekin badabil baina erabiltzen dugun lehenengo aldian hautatu eta pasahitza emateaz gain aktibatu egin behar dugu.
Horretarako sistemaren paneleko eskuin aldeko botoia klikatu eta Sistemaren ezarpenak hautatu, bertan Sarea klikatu...

Sarea Sistemaren ezarpenetan

eta irekitzen den leihatilan aktibatu nahi duzun wifian klikatu eta txekeatua ikurra agertuko da aktibazioaren adierazle. Hortik aurrera erabili dezakezu.

Gogoan izan beste erabiltzaileek erabili ahal izateko konexioak editatu, wifi sarea hautatu eta Orokorra fitxan Erabiltzaile guztiak konektatu daitezke sare honetara aktibatu behar duzula.

Nola instalatu Luberri

Instalatu aurretik

Instalazioa hasi aurretik ordenagailuko informazioa (argazkiak, dokumentuak...) kanpoko unitate batera kopiatzea edo mugitzea komeni da. Badaezpada ere. Instalazioetan partizioak eta formateatzeak egin behar dira eta nahigabeko erruen bidez informazio galerak egon daitezke. Zure ordenagailutik Windows kentzea eta Linuxa bakarrik jarri nahi baduzu informazioa ateratzea ezinbestekoa izango da.

Datuen babeskopia egin eta gero...

1- Ordenagailuari dagokion iso irudia duen fitxategia deskargatu egingo dugu.

2- Irudi horrekin abio-USBa sortuko dugu. USB memoriak gutxienez 4 GBkoa izan behar du eta barruan zerbait badu galduko da prozesuan. 

Bereiziko ditugu bi kasu: ordenagailuko BIOSa legacy moduan edo UEFI moduan dagoen.

• BIOSa Legacy moduan badago, alegia UEFIrik ez badu edo desaktibatuta badago -ikastetxe publikoetako 2019tik aurreko ordenagailu gehienetan-, abio-USBa Linux bidez sortzen ahal dugu: 
• Luberri 18.04 arte: Aplikazioak > Sistemaren tresnak > Administrazioa > Abio-disko sortzailea.
• Luberri 20.04n: Aplikazioak > Gehigarriak > USB irudi-idazlea
• Windows-en hurrengo atalean deskribatzen den bezala.
  

• BIOSa UEFI sistema badu abio-USBak UEFI izaera eduki behar du. Horretarako gutxienez hiru modu daude:
• Windowserako Rufus doako aplikazioaren bidez. Horrela sortutako USBak BIOS Legacy sistemetan ere erabili daitezke.

• Windows duen ordenagailurik ez baduzu kopiatzen ahal duzu ISOa USBra Askubuntuko mezu honetan azaltzen den bezala.
• Lehendik zure ikastetxeko sblive irudia egina baduzu Systemback-en bidez. Irudi hori egin zenuen ordenagailuan sartu USB memoria eta administratzaile rolean Systemback martxan jarri > Live system create > hautatu sblive irudia eta USBa eta Write to target egin. Sistema honek EUFI USBa sortzen du.
  

3- Windows 10 duten ordenagailuetan Abio bizkorra (arranque rápido) aktibatuta dago. Haren bidez ordenagailuak Windowsa abiatzen du zuzenean USBtik abiatzeko aukerarik eman gabe. Abio bizkor hori desaktibatzeko Windows-en bi eratara egin dezakegu:

Errazena:

• Windows > Símbolo del sistema (administrador), eta terminal horretan itsatsi hurrengo hau:

powercfg /h off

Konplikatuena:

• Ezkerreko panelean engranajea:  Kontrol panela > Hardwarea eta soinua > Energia aukerak, eta bertan
• Sakatu Aukeratu itzali eta piztu botoiek zer egiten duten.
• Klikatu Aldatu  une honetan erabilgarri ez dauden ezarpenak.
• Leiho horretan desaktibatuko dugu Abio bizkorra

Berrabiarazi ordenagailua eta...


4- Abiatu ordenagailua abio-USBaren bidez. Horretarako, ordenagailua itzalita dagoela, abio-USBa sartu eta, piztean, abio-menua edo boot menu agertzeko hainbat segundoz F8, F9, F10, F11 eta F12 sakatuko ditugu abio-menua agertu arte (marka bakoitzak F tekla bat erabiltzen du eta batzuk bat ere ez, hauetan Esc edo F2 sakatuta BIOSean sartu eta BOOT atalean boot order atalean USBaren marka hautatu behar da). 

Abio menuan aukeratuko dugu USBa (markaren izenaz identifikatuta). USBa bitan agertzen bada, USB eta UEFI USB, horrek esan nahi du instalazioa Legacy moduan edo UEFI moduan egin daitekeela. Seguru aski Windows Legacy moduan instalatuta egongo da, beraz, saiatuko gara Legacy moduan (USBaren marka). Instalazioaren zehar, partizioak esleitzean, ikusten badugu Windowsek boot-efi partizioa dagoela, berrabiarazi eta UEFI USBarekin egingo dugu.

Ikastetxeetan UEFIz instalatu behar diren hainbat marka:

• mahaigainekoak: PT, APD...
• eramangarriak: Onlife...

Oharra: USB bidez abiatzean ohiko menua agertu beharrean pantaila beltza eta mezu hau agertzen bada: "fgxbeat. C32: not a COM32R image. Boot:". Sakatu TAB eta lerro batean agertuko zaizu menua. Idatzi "live" eta Intro sakatu.



Instalazioa (edozein kasutan)

Instalatu aurretik komeni da erabiliko diren partizioak eginak egotea. Horregatik, bereziko dugu bi kasu: lehendik Linuxerako partizioak ez dituzten ordenagailuak eta, aurretik Linux izan dutelako, partizioak eginak dituzten ordenagailuak.

Systembacken menuan lehenengo bi aukera erabiltzen ohi dira:

• Boot Live system
• Boot system installer

Lehenengoa erabiliko dugu Luberri probatzeko eta, Linux partiziorik ez badago, partizioak egiteko eta ondoren instalatzeko.
Bigarrena erabiliko dugu behar diren partizioak dituen ekipo batean zuzenean instalazioa egiteko.


Linuxerako partiziorik ez dituen ekipo batean.

Ordenagailuan, aurretik Linux ez bada egon, instalazioa hasi aurretik sistema berria kokatzeko partizioak sortzea komeni da. Horretarako

1- abio-USB bidez abiatuta Systemback-ek aurkezten digun menuan lehenengo aukera hautatuko dugu, alegia Boot Live system moduan abiatu.

Aukera honen bidez probatzen ahal dugu Luberri instalatu gabe eta, ongi ez badabil (pantaila ez da ikusten, wifia ez dabil..) edo gustukoa ez badugu itzali eta kito. Aukera hau erabiliko dugu ere instalazioa egiteko behar diren disko-partizioak egiteko baldin eta ordenagailu horrek aurretik ez baditu.

2- Identifikatzeko pantailan hau jarriko dugu:

Erabiltzailea: adminpremialocal
Pasahitza:      luberri 

 (Probatzeko bada gonbidatu moduan ere sar gaitezke).

3- Partizioak sortzeko Gparted aplikazioa abiatuko dugu: Aplikazioak > Sistema-konfigurazioa > Gparted.

Aplikazio honen bidez tokia egin behar dugu Linuxerako; normalean Windowseko datuen partizioa txikiagotuta.

Windows batzuk C unitatea dute sistemarako eta D datuetarako. Kasu horretan hobe D txikiagotzea. Windows eta datuak partizio bakarrean badaude partizio hori txikiagotuko dugu.

Hainbat ekipotan -Windows 10 duten hainbatetan- txikiagotu beharreko partizioaren tamaina ez da ikusten, ezezaguna jartzen du. Horrelako kasuetan instalaziotik atzera egin eta Windowsetik abiatuta txikituko dugu partizioa.

Libre geratzen den espazioan honako partizio hauek sortuko ditugu:

• 100 MBko bat FAT32 bios-uefi abiorako. Partizio hau bakarrik sortuko dugu BIOSa UEFI bada (Erne!, ez erabili eta ez ezabatu beste bios-uefi partizioa, Windows-ena).
• 4 GB bat Linux-swap formatukoa (RAM memoriaren osagarri lanak egingo dituena).
• 20 GB inguruko bat eta ext4 formatukoa Linux sistemarako  (une honetan ez da zehaztu behar).
• geratzen den espazioarekin beste ext4 formatuko partizioa home karpetarako. Bertan erabiltzaileen informazioa eta ezarpenak gordeko dira.

BIOS zaharrenek ez dute usten lau partizio baino gehiago jartzen. Horrelako arazoren bat badugu libratu dugun espazioa hautatuta Hedatua edo Extended motako partizioa sortuko dugu eta haren barrenean sortuko ditugu behar ditugunak.

Partizioak zehaztu ondoren aldaketak aplikatzeko esango diogu Gparted-i tresna barrako Ados edo check ikurra sakatuta.



Partizioak prest daudela instalazioarekin hasiko gara  Systemabacken bidez: Aplikazioak > Sistema-konfigurazioa > Systemback eta bertan System install egin.

Hemendik aurrera instalazioa berdina da ordenagailu guztietan. Hurrengo ataleko 2. puntura pasa.



Linuxerako partizioak dituen ekipo batean.

1- Agertzen den menuko bigarren aukera erabiliko dugu: Boot system installer

2- Idatzi administratzaile lokalaren izena -ez domeinukoa-, adminpremialocal adibidez (lehenengo letra maiuskulaz agertuko da). Ondoren izen bera errepikatu (maiuskularik gabe).  Administratzaile lokalaren pasahitza. New root password zurian utzi. New hostname eremuan idatzi ekipoaren izena: ikastetxe publikoetan hz edo sk-ren ordez beste letra bat jarri eta ondoren ekipoaren etiketako zenbakia ad. u125368 (inportantea da zeren ekipoak izen desberdinak izan behar ditu Windowsen eta Linuxen) .

3- Orain instalaziorako erabiliko ditugun partizioak zehaztu behar ditugu.

• BIOSa UEFI bada, bios-uefi partizioa hautatu (Erne! ez erabili hasierako boot-efi Windowsena baita),  Mount Point /uefi/boot aukeratu eta ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
• 4 GB inguruko Linux swap partizioan Moint Point  SWAP aukeratu eta ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
• 20 GB inguruko Ext 4  partizioan Moint Point / aukeratu, alegia Linux sistema, eta ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.
• Geratzen den Ext 4 partizioan Moint Point /home aukeratu eta, adi!, erabaki formateatzea ala ez (home partizioa erabilita bazegoen ez formateatu datuak eta ezarpenak mantendu nahi badituzu), ondoren ezkerrerako gezi berdean sakatuta onartu.

Eskola 2.0ko partizioetan ez ohi dago /home partizioa. Datuak eta sistema partizio berean gordetzen dira eta formateatzean ikasleen fitxategiak galtzen dira. 

Next.

Ordenagailua BIOS Legacy badu GRUB2  Auto (automatikoa) jarriko du eta UEFI bada EFI jarriko du.

4- Instalazioa bukatzen denean berrabiarazi ekipoa. Pizten denean Live USBa aterako dugu azkar.




Instalatu ondoren

1- Piztu

2- Ireki saioa zuk jarritako administratzailearen izena eta pasahitza erabiliz.

•  Ekipoa eramangarria bada wifia konektatuko dugu. Horretarako goiko paneleko erretiluan agertzen den wifiaren abanikoan klikatu, gure wifia aukeratu eta pasahitza sartuko dugu. Luberri 20.04n  hori nahikoa da baina 18.04 bertsioan edozein erabiltzailek wifi hori erabili ahal izateko wifiaren ikonoa klika eta Editatu konexioak (Edit connections...) sakatu, hautatu konexioa eta Editatu agindu gurpil horzduna sakatuta...

Orokorra fitxan  eman baimena konektatzeko erabiltzaile guztiei.

(Etxerako ordenagailua bada saltatu hurrengo puntuak eta joan Etxerako ordenagailuak atalera)

•  Ikastetxeak Windows domeinua badu ordenagailua domeinuan sartuko dugu domeinuko erabiltzaileak identifika ditzan: 

Luberri 18.04 arte: Aplikazioak>Sistemaren tresnak>Administrazioa>Domeinuan sartu.

 

Luberri 20.04n: Aplikazioak > Sistema-konfigurazioa > Domeinuan-sartu

 

Script bat jarriko da martxan eta eskatukok ditu:
administratzailearen pasahitza eta, ondoren:

• domeinuaren izena, minuskulaz eta luzapenarekin
• domeinuaren izena, letrak maiuskulaz eta luzapenik gabe
• domeinuko administratzailearen izena eta pasahitza

•  Inprimagailuak gehitu. Sareko inprimagailu batzuk eta lokal guztiak automatikoki instalatzen dira (inprimagailuen segurtasun politikan jartzen ahal dugu tgikdenak taldekoek ezin inprimatzea). Baten bat falta bada eskuz instala dezakegu.
  

• Luberri 20.04 bertsioan, ordenagailuaren teklatuak zona numerikoa badu, piztean teklatu numerikoa aktibatu dadin Sistemaren ezarpenak > Administrazioa > Saio-hasieraren leihoa > Ezarpenak fitxan, Aktibatu blokzenb klikatuko dugu.

Zure ikastetxeko ISO irudia prestatu

Behin Luberri ikastetxeko ordenagailu batean instalatuta komeni

da ordenagailu hori prestatu eta ikastetxerako erremasterizazio propio bat egitea. Batetik software egokitzen ahal da (instalazioak, des-instalazioak) eta, batez ere, egokitu behar da zerbitzariko karpeta partekatuen mapeatzea.


1-  Sistema abiatzean zure ikastetxeko sareko zerbitzariak konpartitzen dituen karpetak (EAEko ikastetxe publikoen kasuan: orokorra, irakasleak, ikasleak, administrazioa...) mapeatzeko pam_mount.conf.xml fitxategia editatu behar dugu. Horretarako terminalean (Crtl+Alt+T) agindu hau itsatsi:

sudo xed /etc/security/pam_mount.conf.xml

(Luberri 18.04 arte xed ordez gedit idatzi)

Behin irekitzen denean bilatuko dugu
<pam_mount>
<!-- Volume definitions -->

eta azpikoaren antzeko testu zati bat agertuko da. Bertan definitzen da nori zer karpetak mapeatu behar zaizkion. Zure ikastetxea EAEko eskola publikoen sarekoa bada aski izango dugu bi elementu agertzen diren toki guztietan aldatzen: batetik domeinua izendatzen duen H013157 izenaren ordez zure ikastetxekoa jarri; bestetik XX.XX.XX.XX agertzen den tokietan zure ikastetxeko zerbitzariaren IPa (EAEko eskola publikoetan 1 zenbakiz bukatzen dena).

Taldeen izenak (tgikdenak, tgirdenak, tgaddenak) minuskulaz idaztea inportantea da.
Aldaketak egin ondoren fitxategia gorde eta itxi editorea.

Berrabiarazi ordenagailua eta probatu erabiltzaile mota guztiek muntatzen dutela dagozkien zerbitzariko karpetak.

2- Wifiak: kendu agertzen direnak eta zure ikastetxekoak jarri eta partekatu. Inprimagailuak: kendu agertzen direnak eta zure ikastetxeko inprimagailu partekatuak instalatu (eta instalatu ondoren ikasleen ekipoetatik kendu) edo ez. Instalazioetan wifiak eta inprimagailuak mantenduko dira.

Orain ekipo hau zure ikastetxeko eredua edo master izango da erremasterizazio  baten bidez. Erremasterizazioa egiteko Systemback aplikazioa abiatuko dugu: Aplikazioak > Sistemaren tresnak edo Sistema-konfigurazioa > Systemback.

Menuan Live system create hautatu. Proposatzen dizu irudia /home karpetan gordetzea, ados. Irudiari izena jarri, adibidez, KarrantzaLH_16.04.7, eta Create new sakatu. Minutu batzuetan sblive luzapena duen irudia egina egongo da.

3- Orain zure ikastetxeko ordenagailuetan sortutako irudia instalatzeko behar duzun USBa sortu behar duzu. Bi era daude egiteko:

a- zuzenean Systemback-en bidez Live USBak sortu (era gomendagarria):

    a.1- Sartu USBa (gutxienez 4GBekoa, zerbait ba dauka galduko da) eta leihatilan agertzen ez bada sakatu gezi berde borobila.

    a.2- Created Lives images leihatilan hautatu sblive irudia, behean USBa eta Write target botoia klikatu.   Horrela behar beste USB sortu daitezke. Horrela sortutako USBak gainera UEFI BIOSa duten ordenagailuetan erabili daitezke.

b- Aurreko metodoak nolabait behartzen gaitu ordenagailu hori erabiltzen USBak sortzeko. Irudia beste ordenagailura eraman nahi baduzu beste ordenagailu horretara iso formatuan eramatea komeni da. Horretarako:

   b.1- Systemback-en Live system create fitxan zaudela Created Lives images leihatilan aukeratu sortu berri duzun sblive fitxategia eta Convert to ISO klikatu. ISO irudia sortuko du /home direktorioan.

   b.2- Kopiatu iso irudia /home direktoriotik USB batera -horrek ez du ISO live sortzen- eta USBak sortzeko erabiliko duzun ordenagailura kopiatu.

   b.3- USB live sortzeko egin Aplikazioak > Sistemaren tresnak > Administrazioa > Abio disko sortzailea. Horrela sortutako USBa ikastetxeko ordenagailu gehienetan erabili daiteke baina UEFIa dutenetan ez -esate baterako bigarren hezkuntzako irakasleen portatil berrietan-. Horietarako sblive bidez sortutakoak erabili behar dira edo iso irudiarekin Windowseko Rufus bidez sortutakoak.

Ez ahaztu USBari bertsioaren izena duen pegatina bat jartzen.

Bideo-tutorial hau lagungarria izan daiteke:





Etxerako ordenagailuetan


Luberri erremasterizazioak etxerako ere balio du, hori bai, komeni da domeinuaren intregrazioa eta domeinuko karpeta partekatuak kudeatzen dituzten aplikazioak desinstalatzea, horretarako terminalean:

sudo apt remove pbis-open libpam-mount

Instalazioan zalantza edo arazoren bat baduzu idatzi Luberri posta-zerrendara (luberri@framalistes.org)

'Linux instalazioa eta administrazioa eskolan' ikastaroa

Irungo Berritzegunean 'Linux instalazioa eta administrazioa' izeneko ikastaroa

emango dut datozen asteetan.

Ikastaroa ikastetxetako IKT arduradunei zuzenduta dago eta helburua da hastea Linux  -zehazki Luberri erremasterizazioa-  instalatzeko, kudeatzeko eta erabilera zabaltzeko jarraibide, laguntza teknikoa eta irizpideak eskaintzea.


 Ikastaroa sei ordukoa da eta bi formatutan eskaintzen da:

Goizeko formatua: bina orduko hiru saio, urtarrilaren 20a eta otsailaren 10a eta 24a, goizeko 9etatik 11etara.
Arratsaldeko formatua: hiru orduko bi saio, otsailaren 24a eta martxoaren 2a, arratsaldeko 4etatik 7etara.

Tokia: Irungo Berritzeguneko informatika gela.

Programa:

• Zertarako Linux. Software librearen abantailak.
• Linuxen ezaugarri nagusiak.
• Ubuntu: Mahaigaina, fitxategien arakatzailea, aplikazio nagusiak eta formatuen afera.
• Luberri erremasterizazioaren ezaugarriak: Windowsen Active Directoryn integratu eta konpartitutako karpetak eta karpeta pertsonalak mapeatzea, erantsitako aplikazioak.
• Ikastetxerako distribuzio propioa prestatu eta instalatu.
• Ekipoen ezarpenak: wifia, inprimagailuak, IP finkoak... 
• Ekipoen kudeaketa: softwarearen eguneratzeak, programen instalazioa...
• Domeinuaren kudeaketa Linuxetik: Terminal Server Renminaren bidez.
• Arbel digitala: Smart eta beste modeloen instalazioa eta kalibrazioa.
• Instalazioen erritmoak eta irizpideak.
• Laguntza teknikoa eskuratzeko bideak.
• Linux eskolan posta-zerrenda.

Ikastaroa aurrez aurrekoa da eta laguntzako dokumentazioa Moodle honetan dago.
Ikastarora gutxienez 4GB duen USB memoria huts bat eraman behar da.
Plaza kopurua: 15 (eskaerak kopuru hau gainditzen badu lehentasuna izango dute IKT arduradunek eta Bidasoa-Oarsoaldeko ikastetxetako irakasleek).

Izena emateko Berritzeguneko web orritik egin daiteke, eskuineko atalean Prestakuntza ekintzak > Ekintza bilaketa > Izenburua Linux, edo zuzenean lotura hauetan klikatuta.

• goizeko formatuan
• arratsaldeko formatuan

Nola konfiguratu LightDM

Luberri 16 eta 18an

LightDM Linuxen erabiltzen den saioak kudeatzeko (Display Manager) pantaila bat da. Ubuntuk  jarri zuen 11.10 bertsiotik aurrera GDMren ordez arinagoa delako eta Gnomeren liburutegiak erabiltzen ez dituenez edozein distribuzioan erabili daitekeelako.

LightDM pantailaren ezarpenak moldatzen ahal dira eta horrek hainbat aukera eskaintzen digu.
LightDMren konfigurazio fitxategia aldatzeko editore batez irekiko dugu (nik gedit erabiliko dut Ubuntun):

sudo gedit /usr/share/lightdm/lightdm.conf.d/50-ubuntu.conf

eta Pluma Ubuntu-Maten:

sudo pluma /usr/share/lightdm/lightdm.conf.d/50-ubuntu-mate.conf

eta ia hutsik dagoen ezarpen fitxategia irekiko da, honelakoa hain zuzen:

[SeatDefaults]
user-session=ubuntu

Linux Mint eta Luberri 20.04rako begiratu mezuaren bukaeran.

Hemen lerroak erantsiz hainbat moldaketa sar dezakegu:

• Automatikoki erabiltzaile batekin sartzeko:

autologin-user=

autologin-user-timeout=0

lehenengo lerroan idatziko dugu automatikoki sartzea nahi dugun erabiltzailea eta bigarren lerroaren bidez jar dezakegu denbora bat -segundotan- sartze automatikoa geroratzeko eta beste erabiltzaile batekin sartzeko.

• Erabiltzaileen zerrenda ezkutatzeko:

greeter-show-remote-login=false
greeter-show-manual-login=true
greeter-hide-users=true

Erabiltzailearen izena sartzeko leihoa agertuko da. Zenbait tokitan erabiltzaileen zerrenda ikustea ez baita egokia.

• Saio mota bat lehenesteko:

Erabiltzaile bat lehenengo aldiz sartzean Unity, Gnome Shell edo saio klasikoa lehenesteko jatorrizko fitxategian agertzen den user-session=ubuntu Unity saioa lehenesten du, hauek dira aukerak:

                                          16.04                                     18.04
Unity:                                ubuntu                                

Gnome Shell:                     gnome                                   ubuntu
Ubuntu klasikoa (Compiz)   gnome-flashback-compiz    
Ubuntu klasikoa (Metacity)  gnome-flashback-metacity   gnome-flashback-metacity

Gnome Shell ibili ahal izateko aldez aurretik Gnome-Shell instalatu behar duzu:

sudo apt-get install gnome-shell

Azkeneko biak interesatzen bazaizkizu beste hau instalatu behar duzu:

    sudo apt-get install gnome-session-flashback

Etxerako ez du merezi zeren eta erabiltzaile bakoitzak, bere izenaren ondoan agertzen den gurpiltxoan sakatuta bere gogoko saio-mota aukera dezake baina erabiltzaile asko dituen toki batean, hala nola eskola, enpresa edo elkarte batean administratzaileari saio-mota bat lehenesteko aukera ematen dio ezarpen honek.
Pentsatzen dut Cinamon edo Mate ere era horretan ezar daitezkeela.

• Erabiltzaile gonbidatua ezkutatzeko:

allow-guest=false

• Teklatu numerikoa automatikoki aktibatzeko:

Ekipoak teklatu numerikoa desaktibatuta abiatzen dira, automatikoki aktibatzea nahi baduzu aldez aurretik numlockx aplikazioa instalatu behar duzu:

sudo apt-get install numlockx

eta, hori eginda -ez jarri bestela-, lighdm.conf fitxategian honako lerro hau erantsi behar duzu:

greeter-setup-script=/usr/bin/numlockx on

Luberri 20an

Aurreko bertsioek Gnome erabiltzen dute eta 20.ak Linux Minten Cinnamon. Honek ere Lightdm erabiltzen du hasierako pantaila, saioa hasteko pantaila alegia, kudeatzeko baina badu aplikazio grafiko bat lan hori egiteko. Aplikazioa Saio-hasieraren leihoa izena du eta horrela iristen da bertara:

Paneleko ezker aldean, erabiltzailean egin klik eta  Sistemaren ezarpenak > Administrazioa > Saio-hasieraren pantailara iritsiko zara. Ezarpen hauek aldatzeko administratzaile rola eduki behar da, horregatik administratzailearen pasahitza eskatzen du.

Bertan alda daitezke parametro guztiak agertzen dira: itxura, erabiltzaileak eta ezarpen orokorrak kategorietan banatuta.