Nola deklinatu Moodle, Google, Office...

IKTetan dabilen jendeak sarritan idatzi eta ahoskatzen ditu izenburuko hitz horien berezitasuna da bokalez bukatzen diren izen propioak direla baina ahoskatzean kontsonantez bukatzen dira: mudel, gugel, ofis..

Hori dela eta banuen duda nola idatzi behar ziren (ahoskatzea natural ateratzen da) eta Irene Fernandez IVAPeko teknikariak lagundu dit 2017ko urriko Administrazioa Euskaraz aldizkarian idatzitako artikulu baten bidez.

"...jatorrizko ahoskerako azken fonema ez datorrenean bat amaierako
grafemarekin (letrarekin), zalantza sor dakiguke: zer hartu behar dugu kontuan
deklinabide-atzizkia eransteko orduan, ahoskera ala idazkera? Nola deklinatu
behar ditugu Shakespeare [xekspir], Google [gugel] edo Calais [kale] hitzak? h, y edo w letraz amaitutako hitzen deklinabidea h, y edo w letraz amaitzen diren hitzen deklinabidea berezia da, euskaraz ez baitago letra horiekin amaitzen den hitzik.
Zein irizpide jarraitu behar dugu orduan horrelako hitzak deklinatzeko?

Ahozkoan, ahoskera jatorra zein den jakinez gero, huraxe hartu behar da oinarritzat jakiteko bokalez edo kontsonantez amaitutako hitza den, eta horren arabera ezarri behar zaio dagokion deklinabide atzizkia. h letraz amaitzen diren erdal hitzen kasuan, hatxe horren aurreko letra izango da kontuan hartuko duguna: bokala bada, bokalez amaitutako euskal hitzen modura deklinatuko dugu hitza, eta kontsonantea bada, kontsonantez amaitutako euskal hitzen modura.
•     [xekspirren, xekspirrek]
•     [gugelen, gugelek]
•     [kaleren, kalek]

Idatzizkoan, letra da oinarria, eta deklinatzeko orduan letra hartu behar da kontuan. Horrek duen abantaila da ez dela beharrezkoa jakitea nola ahoskatzen den hitza. Hitzaren azken letra kontsonantea edo bokala den kontuan harturik, euskal hitza balitz bezala deklinatuko dugu.

•     Shakespeareren/Shakespeare-ren; Shakespearek/Shakespeare-k
•     Calaisen/Calais-en; Calaisek/Calais-ek
•     Googleren/Google-ren; Googlek/Google-k
•     xah xaha/xah-a, xahak/xah-ak, xahen/xah-en, xahei/xah-ei...

Erdal hitzaren eta deklinabide-atzizkiaren artean marratxoa jartzea aukerakoa da."

Horren arabera, oker ez banago,

NORK: Moodlek edo Moodle-k baina ez Moodle-ek  / Googlek edo Google-k / Officek edo Office-k
NON: Moodlen, Moodle-n  / Googlen, Google-n / Officen, Office-n
NOREN:Moodleren, Moodle-ren / Googleren, Google-ren / Officeren, Office-ren

NONGO: Moodleko, Moodle-ko / Googleko, Google-ko / Officeko, Office-ko

...

Kroma efektua OBS aplikazioan

OBS ikastetxeetan geroz eta gehiago erabiltzen den grabazio eta transmisio aplikazioa da. Honen bidez bideo-tutorialak, irrati transmisioak, albistegiak, antzerkiak... eta, oro har, ahozkotasuna eta gorputzaren adierazmenak lantzeko jarduerak egin daitezke.

Aukera asko duen aplikazioa da eta horietako batzuk, erabilera ez oztopatzearren, ezkutu samarrean gordetzen dira, hala nola audio eta bideo iragazki, filtro edo efektuak.

Tartean kroma iragazkia. Kroma (chroma key) iragazkia efektu bisual bat da bi geruzarekin jolasten duena. Lehenengo geruza bideo geruza izaten da eta kolore uniforme baten -gehienetan berde intentsua duen-  atzeko planoan filmatzen da. Kroma iragazkiak atzeko planoan erabilitako kolorea kendu egiten du eta horren ondorioz lehenengo geruzaren atzeko planoa gardena izanik bigarren planoko geruza ikusten da. Bigarren geruza hori irudi finkoa edo bideoa izan daiteke.

Harira. OBS aplikazioan kroma iragazkia nola erabili daitekeen azaltzen duen bideo-tutoriala duzue hau:



Bideo-tutoriala ez luzatzearren ez dut azaldu iragazkiaren aukerak. Irudi honetan ikus daitezke:

Kroma iragazkiaren aukerak

Interesanteena kolorea hautatzeko aukerak dira. Gehienetan saturazio handiko koloreak erabiltzen dira (berdea, urdina edo magenta), berdea usu giza azalaren kolorea egoera arruntetan berdetik gutxi duelako. Custom aukeran pertsonalizatu daiteke kolorearen tonua, batez ere pick up kolore hautatzailearen bidez.
Komeni da Antzekotasuna kontrolarekin jolastea atzeko planoa guztiz desagertu arte eta pasatu gabe aurreko planotik deus ez gardentzeko.

Hona hemen adibide bat nola erabili daiteke OBSeko kroma efektua bideo-tutorial batean: https://www.youtube.com/watch?v=z5cGrUyLGOQ

LibreOffice online Firefox gehigarria

Edozein dela arrazoia erabiltzen duzun gailuan LibreOffice ezin baduzu instalatu aplikazioa gehigarri baten bidez Firefoxen erabiltzeko aukera dago.

Hainbat ezaugarri:

• Testu prozesadorea, kalkulu orria eta aurkezpenak egiteko aplikazioak ditu. 
• Ez da erregistratu behar. Ez dauka biltegirik.
• Ez ditu funtzio aurreratuak baina oinarrizko guztiak bai.
• Firefox euskaraz baduzu Libreoffice online ere euskaraz agertzen da (ez guztiz).
• Sor daitezke dokumentuak baina ezin dira dokumentuak kargatu eta editatu.
• Odt, pdf, doc eta docx formatuetan deskargatu daiteke.
• Chromium-ek badu gehigarri bera baina ezin da euskaraz jarri.
• Berez ez dakit barruan Libreoffice duen (editore bera da Word online gehigarriak erebiltzen du) baina itxura guztia du eta odt, odx eta odp formatuak darabiltza eta software libreko lizentzia du.
• Androiden instalatu dut baina ez dut modurik ikusi abiatzeko (ikonoa ez dit sortu)

Instalazioa.

Probatu ondoren iruditzen bazaizu epe motzean ez duzula erabili behar komeni da desinstalatzea, izan ere gehigarriek Firefox moteltzen dute.

Nola ikusi, editatu eta pdf bihurtu LibreOffice-n gaizki ikusten diren diren M.Office-ko dokumentuak

Sarritan gertatzen zaigu LibreOffice-ren zaleei Word edo Power Point bidez egindako hainbat dokumentu gaizki ikustea. Arazo hori bereziki larria da Linuxen ibilita Microsoft Office erabiltzeko aukera ez dugunean.

Officeko dokumentu batzuk gaizki ikusten dira erabilitako letra-motak ez daudelako LibreOfficen edo, formatu pribatiboa izanik, LibreOffice-k ez duelako asmatzen efektu batzuk erreproduzitzen.

Ikus dezagun nola konpondu daiteke, neurri batean bederen, arazo hori: irtenbidea izan daiteke erregistratzea Outlook.com atarian. Hori eginda Microsoften posta bat izango dugu, doako 5GBeko OneDrive bat eta aukera onlineko Word, Power Point, Excell... erabiltzeko.

Arazoa ematen digun dokumentua OneDrivera igo eta erreproduzitzeko esanda arazorik gabe ikusiko dira onlineko Word edo Power Pointen. Ikusi ez ezik editatu ere ahal izango dugu eta, behar izanez gero, itxura oneko PDF formatuan ere deskargatzeko aukera izango dugu.

Ondoko bideoan ikusiko dugu power-point bat LibreOfficen nola ikusten den desitxuratua eta, Linuxetik atera gabe, Outlook-OneDrivera kargatuta nola ikusten den egoki eta nola deskarga daitekeen PDF formatuan.

Monopolioen aurrean software librea

Microsoftek izan du urte luzetan softwarearen monopolioa gure inguruko ikastetxeetan baina bere moteltasuna eta sortzen dituen arazoak direla batetik eta EAEko administrazioak hezkuntza kudeaketarako baliabideen eskasia dela medio atea ireki zaio lehiakide duen Googlei, zeina  aurrena Google Suite-ren bidez eta orain Chromebook-en bidez bere ezarpena zabaltzen ari den.

Suiteren bidez erabiltzaileen kudeaketa, haientzako hodeia -Drive- eta Classroom bezalako aplikazioak eskaintzen ditu; Chromebook-en bidez offline aplikazioak erabiltzea galarazten du Internet-Google menpekotasuna lotzen du. Ekipo merkeak, errazak eta kontrolatuak diren neurrian ikastetxeentzat mantenu lan asko -instalazioak, antibirusak, eguneraketak...- kentzen ditu baina, neurri batean, ikasle sortzailearen ordez ikasle kontsumitzailea bultzatzen du.

Horren aurrean zer? Bi jarrera: multinazional horien artean bat hautatu eta mendean jarri edo software librearen bidez bide propio bat eraikitzea. Bide propio horretan ekipoak, haien instalazioak eta mantenua, eta kudeaketarako tresnak eskaini behar dira.

Irudia: educastur (cc-by-nc-sa)

Hausnarketa horretan hainbat ekimen daude, tartean ehun partaide dituen Linux eskolan posta zerrenda eta sortu berri den eta hamar egunean ehun kide baino gehiago duen Hezkuntzan ere librezale Telegram taldea.

Gaia pil pilean dago, Durangoko Azokaren Kabian izango da mintzagai eta Mikel Garciak Argia-n ere Google ikasgeletan? Hobe software librea artikulua plazaratu du.

Inoren aurka jarri gabe, hirugarren bidea hau jorratzeko gogo handia dagoela ez dago dudarik.

Bestetik zer ekipo eta aplikazioak erabiltzen diren funtsezko da ere  horiek zertarako eta zer metodologiaren bidez funtsezkoago. Ba zertaz aritu.

Metodo zientifikoa eta ingeniaritza metodoa

Hezkuntzako metodologia berrietan garrantzi handia hartu du "egiten-ikasi" edo "learning by doing" metodoak.

Metodo hau, neurri handi batean, Bloomen taxonomian oinarritzen da.
Memorizazioa baino analisia, esperimentazioa eta sormena hobesten da kontsideratzen baita horrela goi mailako gaitasunak lantzen direla.

Testu inguru honetan interesgarria izan daiteke  ikasleekin lantzea prozesuen sistematizazioa eta, haien barrenean, atzera-elikadura, eta auto eta ko-ebaluazioaren bidez hobekuntza sustatzea.

Hona hemen lagungarri izan daitekeen metodo zientifikoa eta ingeniaritza-metodoa alderatzen dituen eskema.